O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Qo
‘shim cha motor.
Q o 'sh im ch a m otor soha katta yarim sharlam ing
I 
m edial sohasida bo'lib, diam etri 1 -2 sm dan oshm aydi. G avdaning ham m a
qism idagi m uskullar vakilligi shu sohada ekanligi uning turli qism lariga 
ta ’sir etib k o 'rib aniqlanadi.
158

---

Q o 'sh im c h a m otor sohaga ta ’sir etilganda tana holati o 'zg a ra d i, ayni 
v a q td a o y o q v a ta n a n in g ikki to m o n la m a h a ra k a tla ri r o ‘y b erad i. 
K o 'p in ch a shu sohaga stim ul b erilganda har xil vegetativ reaksiyalar 
kelib chiqadi - q o rachiqlar kengligi o 'z g a ra d i, yurak urish tezlashadi va 
hokazo. Q o 'sh im c h a m otor soha odam holatini boshqarishda yordam chi 
aham iyat kasb etadi, deb faraz qilishadi (odam holatini m otor va prem otor 
sohalar boshqaradi).
M iya p o 'stlog ‘ining ко ‘z h arakatlarin i bosh qaradigan qism lari.
19-va 8-m aydonlam ing turli nuqtalariga t a ’sir etilganda ikkala k o 'zn in g
koordinatsiyalangan harakatlari r o 'y beradi. Yarim sharlar p o 'stlo g 'in in g
ensa b o 'la g id a g i 19-m aydondan boshlanuvchi y o 'lla r m iya o 'z a n ig a
to 'p p a -to 'g 'ri borib, k o 'zning qaralayotgan narsaga tikilishini ta ’m inlashi 
k o 'rsa tib berildi. Ensa b o 'lag id ag i 19-m aydonga qaram a-qarshi o 'la ro q , 
peshona b o'lagidagi 8-m aydon k o 'zn in g ixtiyoriy harakatlariga aloqador.
Lim bik sistem afunksiyalari.
B elbog' pushta (gippokam p pushtasiga 
o 'ta d i), asli gippokam p, tishli fassiya, gum baz va bodom sim on yadro 
lim bik siste m a g a kiradi. Bu tu z ilm a la rn in g h am m asi yarim sh a rla r 
p o 's tlo g 'in in g tepa, ko 'ru v , chakka, esh itu v va boshqa sohalari bilan 
k o 'p to m o n lam a b o g 'la n g a n lig id a n affe re n t ta ’sirlarn i sin te z qilish 
ja ra y o n larid a lim bik sistem a m uhim aham iyat kasb etadi. Bir qancha 
e k s p e rim e n ta l m a ’lu m o tla r ( ta ’sir e tib , p o te n sia lla rn i a jra tib olish
tajribalari) va klinik kuzatishlar shundan guvohlik beradiki, hayvon yoki 
odam ning biror ta ’sirga ijobiy yoki salbiy m unosabatini izhor qiladigan 
em otsional reaksiyalarida lim bik sistem a va ayniqsa, gippokam p bevosita 
qatn ash ad i. Bu rea k siy alard a retik u ly ar fo rm a tsiy a va bod o m sim o n
yadrolar ju d a m uhim aham iyat kasb etadi, ular bilan g ippokam p o 'rtasid i 
ikki tom onlam a nerv aloqalari k o 'p . Y uqorida aytilgan tuzilm alarning 
ham m asi birg alash ib ishlab, q idirish, jin s iy h im oyalanish va boshqa 
m urakkab b iologik reaksiyalarning boshqarilishini ta ’m inlaydi.