O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Po ‘s tlo q d a g i va p o ‘stlo q o stid a g i stru k tu ra la rn in g halqasim on
о ‘zaro ta siri. K atta yarim sh a rla r p o 'stlog ‘ining sen sor
soha 
lari bilan
ta la m u s n in g s p e s if ik y a d r o l a r i o ' r t a s i d a g i ik k i to m o n la m a
bog'lanishlar.
Yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g aksari sohalari talam usning 
spesifik y ad ro larig a ikki tom onlam a - afferent va efferent y o 'lla r orqali 
b og'langan. A fferent im pulslar k o 'tariluvchi y o 'lla r orqali periferiryadan 
k a tta y a rim s h a rla r p o 's t l o g 'i n i n g s e n s o r s o h a la rig a k ir a d i. Bu 
sohalam ing hujayralari esa o 'z navbatida talam usning o 's h a spesifik 
yadrolariga tushuvchi tolalar yuboradi. Talam us yadrolari orqali yarim
sh a rla r p o 's tlo g 'ig a a ffe re n t s ig n a lla r o 'tis h in i o 'z g a rtira o la d ig an
159

---

im p u ls la r sh u tu s h u v c h i to la la r o r q a li k e la d i. R e s e p to rla r n in g
t a ’sirla n is h ig a ja v o b a n ta la m u sd a y u z a g a c h iq a rilg a n p o te n sia lla r 
m a h a lliy s o v u tish d a to rm o z la n a d i, b u n d a y so v u tish y arim sh a rla r 
po ’stlog'ining sensor sohasidagi tegishli qism lam ing funksional faolligini 
y o ’qotadi. M uayyan afferent sistem aning p o ’stloqdagi proyeksiyasini 
ish lam ay d ig an qilib q o ’yish n atijasid a, o ’sh a p ro y ek siy a g a talam us 
y ad ro lari o rqali kiru v ch i affe re n t sig n a lla r o 'tm a y q o lish i shundan 
g uvo h lik beradi. K atta yarim sharlar p o ’stlo g ’ining chekli bir qism i 
sovutilganda, boshqa afferent sistem alardan talam us yadrolari orqali 
signallar kelishi buzilm aydi. Shunday qilib, katta yarim sharlar p o ’stlog’i 
o ’ziga keluvchi afferent im pulslarni g o ’yo filtrlab, ulam ing oqim iga ta ’sir 
e ta d i. T u sh u v c h i k o r tik o -fu g a l im p u ls la r ta la m u s n in g n o sp e sifik
y ad ro la rig a ham , sp esifik y ad ro la rig a ham sh u n in g d e k ,, tizzasim on 
tanalarga va uzunchoq m iyadagi G oll ham da B urdax y adrolariga ham
ta ’sir eta olishini k o ’rsatuvchi m a’lum otlar yaqinda olindi. K atta yarim
sharlar p o ’stlog' i shu tufayli sensor traktlardan afferent signallar o ’tishini 
b o sh q a ra oladi: shu p ay td a m uhim roq b o ’lgan ax b o ro tn i o ’tk azad i, 
ikkinchi darajali axborotni o ’tkazm ay turadi. «D iqqat e ’tiborni tashkil 
e t is h » y a ’n i, m u a y y a n t a s i r o t l a r n i id ro k q i l i s h g a j a l b e t is h
m exanizm laridan biri shundan iborat b o ’lsa kerak.