O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

39-rasm . Limbik tizim.
160

---

Yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g hujayralari bilan talam us hujayralari 
o'rtasida ikki tom onlam a bog'lanishlar borligidan halqasim on o 'za ro ta ’sir 
qaror topadi. T alam okortikal halqa orqali im pulsning aylanib yurishi 
(sirkulyatsiya) - ta ’sir izlarini katta yarim sharlar p o 's tlo g 'id a ushlab 
turuvchi m uhim m exanizm lardan biri deb faraz qilishadi. M asalan,, katta 
yarim sharlar p o 'stlo g 'in in g yuzasiga qisqa, am m o yetarlicha kuchli ta ’sir 
b e r il g a n d a , y a r im s h a r la r p o 's t l o g 'i b ila n ta la m u s o 'r t a s i d a
p o tensiallam ing p ast chastotali tebranishlari uzoq vaqt aylanib yurishi 
k o 'rsa tib berildi.
K a tta y a r im s h a r la r p o ' s t l o g ' i b ila n r e tik u ly a r f o r m a s iy a
о ‘rtasidagi ikki tom onlam a bog'lanishlar.
Yarim sharlar p o 's tlo g 'i bilan 
m iya o 'z a n in in g retikulyar form atsiyasi o 'rta sid a m urakkab o 'z a ro ta ’sir 
m avjud: retikulyar form atsiya katta yarim sharlar p o 'stlo g 'in in g tonusini 
osh irad i, k atta yarim sh a rla r p o 's tlo g 'i esa retik u ly ar fo rm a tsiy ag a 
tushuvchi - q o 'z g 'a tu v c h i va torm ozlovchi im pulslar yuborib retikulyar 
form atsiyaning q o 'z g 'a lu v c h a n lig in i oshira yoki kam aytira oladi. K atta 
yarim sharlar p o 's tlo g 'i retikulyar strukturalarga k o 'p in ch a torm ozlovchi 
t a ’sir k o 'rs a ta d i. R e tik u ly a r fo rm a tsiy a y arim sh a rla r p o 's tlo g 'ig a
faollashtiruvchi ta ’sirini kuchaytirib, yarim sharlar p o 'stlo g 'in in g qaram a- 
q arish i to rm o z lo v c h i t a ’sir eta d ig a n m e x an iz m in i ish g a so la d i, bu 
m e x a n iz m k o r tik o - r e tik u ly a r q a y ta r a lo q a v o s ita s id a r e tik u ly a r
form atsiyani torm ozlab turadi. M iya m exanizm larining faolligi shunday 
o 'z -o 'z id a n boshqarilish tufayli, d oim o bir darajada turadi.
Y arim s h a rla r p o 's t l o g 'i b ila n r e tik u ly a r fo rm a ts iy a o 'r ta s id a
im p u lslam in g aylanib yurish tufayli, m iyaning tetik holati m uttasil bir 
x ild a tu ra d i. F a rm a k o lo g ik p re p a ra tla r y u b o rish y o 'li b ila n o 's h a
halqasim on o 'z a ro ta ’sir b u zilg an d a k o 'ta rilu v c h i - fao llash tiru v ch i 
ta ’sirlar to 'x ta b , m iya narkotik uyqu holatiga kiradi.