O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

B u vraklarning k islo ta -a so s m u vozan atin i sa q la sh d a g i ishtiroki.
B u y ra k la r m o d d a la r a lm a sh in u v i n a tija sid a h osil b o 'lg a n kislo tali 
m a h su lo tla rin i ta s h q a rig a c h iq a ris h o rq a li q o n d a v a d o ro d io n lari 
m uvozanatini saqlashda ishtirok etadi. S iydikning PH m uhiti ju d a keng 
k o 'lam d a o 'zgarishi m um kin. Ayrim xollarda 4,5 gacha tushib, 8,0 gacha 
ko'tarilishi mumkin. Shu y o 'l bilan qon plazm asi faol reaksiyasini 7,36 da 
ushlab turishda ishtirok etadi.
K an a lch a la r b o 's h lig 'id a n atriy b ik a rb o n a t b o 'la d i. K analchalar 
hujayralarida esa karboangidraza ferm enti b o 'lib , C 0 2 va suvdan k o 'm ir
kislotasi hosil bo'lad i.
S o 2+ N 20 ! k a rb o a n g id ra z a H2C 0 3 H + H C O 13 k a rb o n a t k islo ta si 
d isso tsia tsiy a la n ib , v o d o ro d (H ) ioni va an io n (H C O 3) hosil bo ladi. 
N + ioni h u ja y ra la rd a n s e k re s iy a la n ib k a n a lc h a b o 's h l i g 'i g a o 'ta d i 
va b ik a rb o n a td a n n a triy siq ib c h iq a rib y u b o rila d i, k a rb o n a t k islo tasi 
h o sil q ila d i, s o 'n g r a su v v a k a rb o n a t a n g id rid ig a p a rc h a la n a d i. 
H u ja y ra ic h id a H C 0 3' a n io n ik filtra td a n re a b s o rb s iy a la n g a n Na* 
bilan birikadi.
K arbonat angidridi m em brana orqali konsentratsiyalar farqi hisobiga 
hujayra ichiga kiradi. H ujayra ichida m oddalar alm ashinuvi natijasida 
hosil b o 'lg a n CO-, bilan birgalikda karbonat kislotasini hosil qiladi.
K analchalar b o 's h lig 'ig a sekresiya y o 'li bilan birikib, undan natriyni 
siqib chiqarib, bir asosli fo stat (N a H2Po4) ga aylanadi.
B uyraklarda am inokislotalarning dezam inlanishi natijasida am m iak 
hosil b o 'lib , u kanalcha b o 'sh lig 'ig a o'tad i. Vodorod ionlari am m iak bilan 
birikadi N H 3+H. - » N H 4* va am m oniy ion hosil qiladi. Shu y o 'l bilan 
ammiak zararsizlanib am miak tuzi shaklida siydik bilan chiqarib yuboriladi.