O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

R = WO,425-HO,725-71,84
bu yerda W -ta n a n in g kg lardagi m assasi, H -b o ‘y uzunligi(sm larda).
Yuza qoidasi ham nisbiy to 'g 'r i hisoblanadi, chunki tana yuzasi bir 
xil b o 'lsa ikki kishidam etabolizm jadalligi har xil bo'lishi mumkin. Bunday 
b o 'lish ig a nerv, endokrin va boshqa tizim lam in g holati sabab b o 'lish i 
mumkin.
E n ergiyan in g kunlik sarfi.
S o g 'lo m odam o rg an iz m id a g i kun lik
energetik sa rf asosiy alm ashinuvdan farqlanadi va u quyidagi qism lardan 
tarkib topgan: asosiy alm ashinuv; ishchi q o 'sh im c h a, y a ’ni m a ’lum bir 
ishni bajarish uchun sarflangan energiya; ovqatli m oddalarning spesifik 
dinam ik t a ’siri. B ir sutkada ajralib chiqqan en ergiyalam ing y ig 'in d isi 
ishchi alm ashinuvni tashkil qiladi. H ar xil jism o n iy h arakatlarda ajralib 
chiqadigan energiya 
-jism oniy fa o llik
koeffitsiyenti bilan aniqlanadi, u 
um um iy energetik sarfning asosiy alm ashinuv kattaligiga b o 'lg a n nisbat 
bilan aniqlanadi.
K unlik energetik sarflariga k o 'ra barcha odam lar 5 guruhga b o'linadi.
G u r u h
h o s l i g i
K a s b i n i n g o ' z i g a
k o e f i t s i y e n t i
J i s m o n i y f a o ll i k
s a r f i k D j ( k k a l)
S u t k a l i k e n e r g i y a
B i r i n c h i
A q l i y m e h n a t
( 2 1 0 0 - 2 4 5 0 )
1 , 4
9 7 9 9 - 1 0 2 6 5
I k k i n c h i
m e h n a t
Y e n g i l j i s m o n i y
( 2 5 0 0 - 2 8 0 0 )
1 , 6
1 0 4 7 5 - 1 1 7 3 2
U c h i n c h i
j i s m o n i y m e h
O ' r t a c h a o g ' i r l i k d a g i
n a t
( 2 9 5 0 - 3 3 0 0 )
1 , 9
1 2 3 6 0 - 1 3 8 2 7
T o ' r t i n c h i
m e h n a t
O g ' i r j i s m o n i y
( 3 4 0 0 - 3 8 5 0 )
2 , 2
1 4 2 4 6 - 1 6 1 3 1
B e s h i n c h i
m e h n a t
O ' t a o g ' i r j i s m o n i y
( 3 8 5 0 - 4 2 0 0 )
2 , 5
1 6 1 3 1 - 1 7 5 9 8
O 'tirg a n holda yengil ish b ajarish u chun bir sutkada 2400-2600 kkal 
jis m o n iy z o 'riq is h bilan b ajarila y o tg an d a 3 4 0 0 -3 6 0 0 k k al, o 't a o g 'ir
jis m o n iy m ehnat bilan sh u g 'u lla n g a n d a 4000-5000 kkal v a undan ortiq 
energiya zarur. C hiniqqan sportchilarda qisqa vaqt ichida ja d a l m ashq 
bajargan paytlarida ishchi energ etik s a rf asosiy alm ashinuvga nisbatan 
20 m a rta g a c h a o rtish i m um kin. Jism o n iy z o 'riq is h p ay td a u m u m iy
energetik sarfni s a rf b o 'la y o tg a n 0 2 m iqdori bilan aniqlab b o 'lm a y d i, 
chunki energiyaning b ir qism i glikoliz (anaerob) natijasida hosil b o 'lad i.
366

---

K islorodga b o 'lg a n ehtiyoj va iste’mol qilinayotgan 0 ? o 'rta sid a g i farq 
anaerob ja ra y o n hisobiga hosil b o 'lay o tg an energiyaga to 'g 'r i keladi va