O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

pnevm atoksik
markaz nuqtasi
aniqlangan. Bu markazni yem irish nafas olish va chiqarish 
jaray o n in i uzayishiga, ta ’sirlash esa nafas sikllarini avvalgidek sodir 
b o 'lish ig a o lib keladi.
Varoliyev k o ‘prigi m arkazlari adashgan nervni ikki tom onlam a kesish 
bilan birgalikda shikastlansa, hayvonlarda nafasni nafas olish bosqichida 
to 'x ta sh ig a olib keladi yoki bu inspirator 
apneyzis
deb ataladi. Inspirator 
apneyzis kam , qisqa vaqtli va tez takrorlanuvchi nafas chiqarish bilan 
alm ashib turadi.
Uzunchoq miyadagi nafas m arkazining neyronlariga ritm ik 
avtom atiya
xos. N afas m arkziga keluvchi afferent im pulslar to ‘x tatib q o 'y ilg an d an
keyin ham biopotensiallam ing ritm ik o'zgarishlari ro ‘y berishi ulami elektr 
asboblar bilan qayd qilish mumkinligi nafas m arkazida avtom atiya borligini 
k o 'rsa ta d i.
N afas m arkazining o ‘zidagi m odda alm ashinuv ja ra y o n lari va uni 
k a rb o n a t a n g id rid g a n isb a ta n y u k sa k s e z g irlig i n afa s m a rk a z in in g
avtom atik ravishda q o 'z g 'a lis h ig a sabab b o 'la d i. O 'p k a reseptorlari, 
tom irlam ing refleksogen sohalari, nafas m uskullari, skelet m uskullarining 
reseptorlari, sh uningdek m arkaziy nerv sistem asin in g y uqoriroqdagi 
q ism la rid a n k e la d ig a n im p u lsla ri. n ih o y a t g u m o ra l t a ’s irla r n afas 
m arkazining avtom atiyasini boshqarib turadi.
N afas m arkazining avtom atiyasi yurak m uskullari avtom atiyasidan 
farq qiladi. B irinchidan, nafas m arkazi boshqa m arkazlar bilan aloqada 
b o 'lis h i sh a rt. Ik k in c h id a n , bu m a rk a z g a re s e p to rla rd a n , a y n iq sa
xem oreseptorlardan afferent im pulslar kelib turishi kerak.
N afasning reflektor boshqarilishi.
N afas m arkazi neyronlari nafas 
y o 'l i , o 'p k a a l v e o la s i v a q o n - to m ir r e f le k s o g e n s o h a la r id a g i 
m e x anoreseptorlar bilan b o g 'la n g a n lig i tufayli reflektor boshqarilish 
am alga oshiriladi. O dam o 'p k a sid a quyidagi m exanoreseptorlar m avjud: 
1.