O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Yurak f a o liy a ti ritm in in g o 'z g a r is h i.
E K G - y u ra k ritm in in g
o 'zg a rish in i m ukam m al analiz qilish g a im qon beruvchi param etrlardan 
biri hisoblanadi. N orm al yurak qisqarishlari m inutiga 60-80 ta ga teng. 
A m m o siyrakroq ritm - bradikardiya (40-50 ta), tez - ritm taxikardiya (90­
100 t a v a 150 tagacha yetishi m um kin) ham k o 'p uchraydi. B radikardiya 
sp o rt bilan m untazam sh u g 'u lla n u v c h ila rd a tinch hollarda uchraydi. 
T ax ik ard iy a esa jis m o n iy ish v aq tid a, h issiy q o 'z g 'a lis h la r v aq tid a 
u ch ray d i. Y oshlarda y u rak ritm i n afa sig a qarab o 'z g a rib turadi. Bu 
hodisani 
nafas aritm iyasi
deb ataladi. Bunda har bir nafas ch iqarishning 
o x irida navbatdigi nafas olish n in g boshlarida y urak siyrakroq uradi.
Yurakning qon h aydash vazifasi.
Y urak m io k a rd i sin x ro n , do im iy
q is q a rib tu ris h i h is o b ig a to m irla r tiz im ig a q o n n i h a y d a b b e ra d i. 
M io k a r d n in g q is q a ris h i u n i b o 's h l i q l a r i d a b o s im n in g o r tis h in i 
ta ’m in lab , q onni h ay d ay d i. H ar ik k a la b o 'lm a c h a la r te n g q isq a ra d i. 
Q isq a ris h la r tu g a g an d a n s o 'n g , q o rin c h a la r ham b ir v aq td a q isq a ra d i. 
B o 'lm a c h a la rn in g q isq a rish i k o v ak v e n a la ri so h a sid a n b o sh la n ad i. 
S h u n d a n s o 'n g u n in g y u q o r i q is m i q i s i l a d i , n a t ija d a q o n b ir 
y o 'n a l i s h d a b o 'l m a c h a v a q o r in c h a la r o r a s id a g i t e s h ik o r q a li 
q o r in c h a la r g a o 't a d i . T e s h ik c h a la rd a k la p a n b o 'l i b , u la r s is to la
v a q tid a ta v a q a li k la p a n la r y o p ilib q o n n i q a y tib o 'tis h ig a to 's q in lik
q ila d i. K la p a n la rn in g p ay ip la ri b o 'lib , u la r k la p a n n i b o 'lm a c h a la r
to m o n ig a o ch ilish ig a to 's q in lik q iladi. C hap q o rin ch a v a b o 'lm a c h a la r 
o ra sid a ikki ta v aq a li (m itra l), o 'n g q o rin c h a va b o 'lm a c h a o r a lig 'id a
uch ta v a q a li k la p a n la r bor.
Q orinchalar m uskullarining qisqarishi natijasida bosim orta boshlaydi. 
C hap qorinchadan aortaga, o 'n g qorinchadan o 'p k a arteriyalariga qonni 
haydab beradi.
A orta va o 'p k a arteriy alarin in g boshlangan jo y la rid a yarim oysim on 
k lapanlar bor. D iastola vaqtida qonni orqaga q aytishiga y o 'l q o 'y m ay d i.
Q orinchalar va b o 'lm a c h a la r diastolasi vaqtida, bu qism larda bosim
nolga teng bo'lad i. N atijada qon venalardan b o 'lm achalarga, undan so 'n g
q orinchalarga o 'tad i.
270

---