O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Ikkilamchi
( Q o n i v i s h i . f i b r i n o l i z d a v r i d a p r o t e o l i z j a r a y o n i n a t i j a s i d a h o s i l b o ' l a d i ) .
A n t i t r o m b i n I
F i b r i n . T r o m b i n n i s h i m i b o l a d i v a a k t i v s i z l a y d i
P r o t r o m b i n P . R . Q v a
b o s h q a l a m i n g y e m i r i l i s h i
m a h s u l l a r i
X a v a V a f a k t o r l a m i n g i n g i b i t o r i
V a m e t a f a k t o r i
X a f a k t o m i n g i n g i b i t o r i
X I a m e t o f a k t o r i
X l l a + X l a l a k t o r l a r i k o m p l e k s i n i n g i n g i b i t o r i
F i b r i n o p e p t i d l a r
F i b r i n o g e n p r o t e o l i z i m a h s u l i I l a f a k t o m i n g
i n g i b i t o r i
F i b r i n o g e n v a f i b r i n
y e m i r i l i s h i n i n g m a h s u l i
F i b r i n p o l i m e r l a n i s h i n i b u z a d i , f i b r i n o g e n v a
f i b r i n m o n o m e r l a r b i l a n b i r i k m a h o s i l q i l a d i ,
X l a . I l a , f i b r i n o l i z v a t r o m b o t s i t l a r
a g r e g a t s i y a s i n i t o r m o z l a y d i
257

---

Qon guruhlari.
Q o n q u y ish m u a m m o si q o n g u ru h la ri t o ‘g ‘ris id a g i t a ’lim o tn i 
yaratishga sabab b o'ldi. 1901 yili K .L andsheynerodam lareritrotsitlarida 
A va В 
a glyu tin ogen lari
m av ju d ek a n lig in i, qon p la zm a sid a esa 6 v a в 
aglyutinin lar
(g am m aglobulinlar) m avjudligi aniqladi. K .L andshteyner 
va Y a.Y an sk iy od am q o n id a g i a g ly u tin o g e n va a g ly u tin in la rn in g
m a v ju d lig ig a qarab 4 qon g uruhi borligini b elgiladilar. Bu A B O tizim i 
deb nom landi. Q on guruxi rim raqam i va eritrotsitlardagi aglyutinogenlar 
bilan belgilandi. G uruh antigenlari qonning tu g 'm a , irsiy berilgan, butun 
u m r d a v o m id a o ‘ z g a r m a y d ig a n x o s s a s id ir . C h a q a l o q q o n id a
ag ly u tin in la r b o ‘lm aydi. U lar b o la n in g bir y o sh g a c h a b o ‘lgan hayoti 
d a v rid a o v q a t ta r k ib id a tu s h g a n v a ic h a k m ik r o f lo r a s id a ish la b
ch iq a rilg a n m o d d a lar t a ’sirid a , o rg an iz m d a y o 'q a g ly u tin o g e n larg a 
q arshi hosil b o 'la d i.
I-guruh (O ) - eritrotsitlarda aglyutinogen y o 'q , plazm ada б -va 
b
-
aglyutininlar bor;
II-guruh (A) - eritrotsitlarida A aglyutinogen, plazm asida в -aglyutinin 
bor;
III-guruh (B )-e ritro ts itla rd a В aglyutinogen, plazm ada 6 -aglyutinin 
bor;
IV -guruh (A B ) - eritrotsitlarda A B ag lyutinogenlar bor, plazm ada 
ag ly u tin in lar y o 'q .
A g a r o d a m q o n id a b ir n o m li a g ly u tin o g e n v a a g ly u tin in la r : . 
aglyutinogen A aglyutinin 6 bilan va aglyutinogen В ag lyutinin в bilan 
u chrashsa, aglyutinatsiya hodisasi sodir b o 'la d i, bunda eritrotsitlar bir- 
b irig a y o p ish ib qoladi. A g ly u tin in lar tabiiy a n tite lalar b o 'lib , ikkita 
b o g 'lan ish m arkaziga ega va ikkita eritrotsitlam ing o 'rta sid a b o g 'lo v ch i 
k o'prik vazifasini o'tashi m umkin. N atijada eritrotsitlar bir-biri bilan birikib 
qon g lo m erat (aglyutinat) ni hosil qiladi.
Plazm ada ag lyutininlardan tashqari gem olizinlar ham m avjud, ular 
h am 6 v a в h a r f la r i b ila n b e lg ila n a d i. G e m o liz in la r b ir n o m li 
ag lyutinogenlar bilan uchrashganda, eritrotsitlam i g em olizga uchratadi. 
G em olizinlar harorat 37°-40° b o 'lg an id a ta ’sir qiladi.
M os kelm agan qon quyilg an d a eritrotsitlar ag lyutinatsiyasi, so 'n g ra
ularning gem olizi sodir b o 'lish i natijasida gem otransfuzion karaxt holati 
kelib chiqishi va hattoki o 'lim g a olib kelishi m um kin.
258

---

Qon guruhlarining serologik tarkibi