O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

re tra k siy a ja r a y o n i,
y a ’ni 
jarohatlangan qon-tom irga yopishgan trom bning zichlashishi boshlanadi. 
Bu jarayon trom botsitning trom bostenin oqsili va kalsiy ionlari ishtirokida 
am alga oshadi. Laxta 2-3 soat ichida zichlashib, dastlabki holatga nisbatan 
25-50 % hajm ni egallab qoladi, undan zardob ajrab chiqadi. R etraksiya 
natijasida trom b qotadi va ja ro h a t yuzasidan qon oqishi to 'x ta y d i.
Fibrinoliz.
Fibrin laxtasini parchalab yuborish hisobiga qon-tom irlar 
b o 's h lig 'i ochilish ja ra y o n i 
fib rin o liz
deyiladi. F ibrinoliz reaksiya bilan 
bir v aqtda b oshlanadi, lekin u sekinrok kechadi. F ib rin o liz 
plazm in
ta ’sirida sodir b o 'lad ig an ferm entativjarayondir. Plazm in qonda noaktiv 
plazm inogen holatida b o 'lad i. Q on va to 'q im a aktivlovchilari ta ’sirida u 
faollashadi.
Fibrinoliz qon ivishi jarayoni kabi ikki xil: tashqi va ichki m exanizm lar 
yordam ida am alga oshadi. 
Fibrinolizning tashqi aktivlanish mexanizmi
q o n - to m ir e n d o te liy s id a s in te z la n a d ig a n t o 'q im a a k tiv lo v c h ila ri 
y o rd a m id a a m a lg a o s h ir ila d i. U la rg a p la z m in o g e n n in g to 'q im a
a k tiv lo v c h is i (T A P ) va u r o k in a z a la r k ira d i. 
F ib rin o lizn in g ichki
aktivlovchi m exanizm lariga
plazm a va shaklli elem entlar aktivlovchilari
255

---

k ir a d i , u la r X a g e m a n g a to b e v a X a g e m a n g a to b e b o 'l m a g a n
m exanizm larga b o 'lin a d i. X agem anga tobe fibrinolizda X il a faktori, 
k allik rein va yuqori m o lek u lali k in o n o g e n lar t a ’sirid a plazm inogen 
p lazm inga aylanadi. X ag em an g a tobe b o 'lm a g an m exanizm b o 'y ic h a
fibrinoliz tez am alga oshadi, tom irlarda qon ivishi natijasida hosil b o'lgan, 
hali qotm agan fibrin ipchalaridan tozalaydi.