O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Vegetativ g a n g liy la r (tugunlar) sinflanishi.
V egetativ g a n g liy la r 
(tugunlar) jo y la sh ish ig a qarab um urtqa (vertebral), um urtqadan oldingi 
(p re v erteb ral) va a ’zo ic h id ag i (in tra m u ra l) g a n g liy la r degan uchta 
guruhga ajratilishi m um kin.
Vertebral g a n g liyla r
sim patik nerv tizim iga m ansub b o 'lib , um urtqa 
p o g'onasining ikki tom onida yotadi va ikkita 
chegara о 'zanni
hosil qiladi 
(ularni sim patik zanj irlar deb ham yuritishadi). Vertebral gangliylar orqa 
m iyaga tolalar bilan b o g 'lan g a n , bu tolalar birlashtiruvchi oq va kulrang 
tarm oqlam i hosil qiladi. S im patik nerv tizim ining p reganglionar tolalari 
birlashtiruvchi oq tarm oqlar - rami com m unicantes albi orqali tugunlarga 
boradi. P ostganglionar sim patik neyro n larn in g tolalari tugunlardan yo 
m ustaqil nerv y o ila r i orqali yoki sim patik n erv la r tarkibida periferik 
a ’z o larg a b oradi. K eyingi hold a c h e g ara o 'z a n la rn in g tu g u n la rid an
birlashtiruvchi ingichka kulrang tarm oqchalar - rami com m unicantes grisei 
shaklida som atik nerv larg a boradi (u larn in g kulrangi p o stganglionar 
sim patik to lalard a m iyelin pardalar y o 'q lig ig a b o g 'liq ). Bu tolalarning 
y o 'lin i 43-rasm da ko 'rish mum kin.
A ksari sim patik preganglionar nerv tolalari chegara o 'z a n tugunlarida 
uziladi; bu to la la rn in g o zg in a qism i c h e g ara o 'z a n d a uzilm ay o 'tib , 
prevertebral g angliylarda uziladi.
P r e v e r te b r a l g a n g liy la r
u m u rtq a p o g 'o n a s id a n c h e g a ra o 'z a n
gang liy larig a nisbatan uzoqroq m asofada jo y la sh a d i, shu bilan birga 
o 'z id a n in n e rv a tsiy a oluvchi a ’zo lard an ham b ir q ad a r uzoq turadi. 
P revertebral gangliylarga k ipriksim on tugun, b o 'y in n in g yuqori va o 'rta
sim p atik tu g u n la ri, q u y o sh sim o n chigal, ich ak tu tq ich n in g yuqori va 
pastki tugunlari kiradi. Chegara o 'za n tugunlarida uzilm ay kelgan simpatik 
preganglionar to la la r kipriksim on tugundan boshqa ham m a tugunlarda 
u z i la d i . K o 'z m u s k u l la r in i i n n e r v a ts iy a la y d ig a n p a r a s im p a tik
pregan g lio n ar tolalar esa kipriksim on tugunda uziladi.