O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

To’qqizinchisi
-raiyat ahvolidan ogoh bo’ldim, ulug’larini og’a qatorida, 
kichiklarini farzand o’rnida ko’rdim. Har yerning tabiati, har el va shaharning rasm-u odatlari, 
mizojidan voqif bo’lib turdim. Har bir o’lka va shahar aholisining ashrof-ulug’lari va 
buzurglari bilan oshna tutindim. Ularning mizojlariga,tabiatiga to’g’ri kelgan, o’zlari tilagan 
odamlarini ularga hokim qilib tayinladim.Har bir diyor aholisining ahvolidan ogoh bo’lib 
turdim.Har bir mamlakatning ahvolini, sipoh-u raiyat kayfiyatini, turish-turmushlarini, qilish-
qilmishlarini, bular o’rtalaridagi aloqalarni yozib, menga bildirib turishi uchun diyonatli,
to’g’ri qalamli kishilardan voqeanavis'lar(axbornavis-xabarchilar)belgiladim. Bordiyu 
noto’g’ri narsa yozganlari menga ma’lum bo’lib qolsa, bunday voqeanavislarni jazoladim. 
Hokimlar, sipoh va raiyatdan qaysibirining xalqqa jabr-zulm yetkazganini eshitsam, ularga 
nisbatan darhol adolat-u insof yuzasidan chora ko’rdim.
O’ninchidan
-turk-u tojik,arab-u ajamning turli toifa va qabilalaridan bo’lgan va 
mening panohimga kirgan kishilarning ulug’lariga hurmat ko’rsatdim, qolganlarini ham o’z 
holiga yarasha siyladim. Yaxshilariga-yaxshilik qildim, yomonlarini esa o’z yomonliklariga 
topshirdim. Kim menga do’stlik qilgan bo’lsa, do’stligi qadrini unutmadim va unga muruvvat, 
ehson, izzat-u ikrom ko’rsatdim. Kimki mening xizmatimni qilgan bo’lsa, xizmati haqqini ado 

---

45 
etdim. Kimki menga dushmanlik qilsa-yu, keyin pushaymon bo’lib, iltijo bilan himoya istab, 
tiz cho’kib oldimga kelsa, dushmanligini unutib, muruvvat va do’stlik ko’rsatdim. Chunonchi, 
ulus amiri Sher Bahrom avval menga hamroh edi, boshimga[og’ir] ish tushganda meni tashlab 
ketdi va dushmanlarimga qo’shildi, menga qarshi qilich ko’tardi.Oxiri bergan tuzim haqqi 
tizza urib, yana iltijo qilib keldi. Asl er-yigit bo’lganligi va jang-jadal bilan suyagi qotgan 
mardlardan ekanligi boisidan yomon ishlarining barisidan ko’z yumdim. Oldimga kelgach, 
o’zini hurmatlab, martabasini oshirdim. Uni mard-u mardonaligi uchunkechirdim.