Yaxshilik va yomonlik

---

Yaxshilik va
yomonlik
Yaxshilik va yomonlik
— axloq shunoslik fanining juft tushunchasi. Odamlarning xatti-
harakatlariga, ijtimoiy hodisalarga berilgan ijobiy yoki salbiy bahoni ifodalaydi. Yaxshilik — eng
muhim fazilat boʻlib, inson faoliyatining asl va azaliy mohiyatini anglatadi. U insonga kuchli ruhiy
lazzat bagʻishlashi barobarida, uni shaxsga aylantiradigan haqiqiy baxtga olib boradi. Shuning
uchun ham "ezgu (yaxshi) fikr", "ezgu (yaxshi) soʻz", "ezgu (yaxshi) amal" tushunchalari
Avestodan tortib, barcha muqaddas kitoblarda yetakchi oʻrin egallagan. Yaxshilik insonning
axloqiy va amaliy faoliyatida yuzaga chiqib, unda kamtarlik, ochiqkoʻngillilik, mardlik, halollik,
insoflilik, adolat, rostgo'ylik kabi fazilatlar mujassam boʻladi. Yomonlik — yaxshilikning ziddi,
shaxs va jamiyat taraqqiyotiga toʻsqinlik qiluvchi illat. Yolgʻonchilik, pastkashlik, munofikdik,
behayolik, rahmsizlik, nomardlik, xiyonat kabi tushunchalarda namoyon boʻladi. Diniy nuqtai
nazardan yaxshilik ilohiy inoyat, yomonlik esa insondagi shaytoniy va hayvoniy xislatlarning
ifodasi tarzida talqin qilinadi; yaxshilik ham, yomonlik ham insonning ixtiyor erkinligidan qay
darajada foydalanishining oqibati sanaladi. Qurʼonda yaxshilik qilish insonning tabiiy burchi ekani,
Alloh insonga oʻzining neʼmatlari bilan ehson qilganidek, inson ham boshqalarga yaxshilik qilishi
lozimligi taʼkidlanadi. Musulmonlar tasavvuriga koʻra, odamlar bu dunyodagi yaxshi ishlari uchun
narigi dunyoda mukofotini oladi, yaʼni huzurhalovatga muyassar boʻladi, yomon ishlari uchun
doʻzax azobiga duchor etiladi. Qurʼonda "Agar chiroyli amallar qilsangizlar — oʻzlaringizga
yaxshilik qilgan boʻlursizlar. Agar yomon, gunoh amallar qilsangizlar ham oʻzlaringiz uchundir",
deyiladi (17sura, 7oyat). Keyingi davrlarda Ya. va yo. inson oʻz manfaatlarini himoya qilishda
toʻgʻri yoki notoʻgʻri yoʻl tutishi natijasida yuzaga keladi, degan fikr oʻrtaga tashlandi.
Mutafakkirlar yomonlikni inson hayotidan chiqarib tashlash uchun uni vujudga keltiruvchi ijtimoiy
sharoitni yoʻq qilish zarur deb taʼlim beradi. Ya. va yo. tushunchalari inson faoliyatini baholash