O L iy V a o r t a m a X s u s t a L im V a z ir L ig I namangan davlat universiteti asqarova dilorom qurbonovna

p e d a g o g ik texnologiyalar, 
p ed a g o g ik a
nazariyasi, ко 'rgazm ali shakllar, muam m oli ta lim , inform ation vositalar, tem atik
shakllar.
M a k ta b g a c h a t a ’lim kollejida “ M a k tab g a ch a yoshdagj b o la la rd a
e le m e n ta r m a te m a tik ta sa v v u rla rn i sh a k lla n tirish m etodikasi” k u rsin i o ‘qitish 
v a z ifa la ri v a u ning o ‘q u v re ja sid a g i o ‘rn i. M am lakatim izda zam onaviy 
p e d ag o g ik texnologiyalarni ta ’lim am aliy o tig a tatbiq etish aso sid a ta ’lim 
ja ra y o n in in g potensial im koniyatlarini y u zag a chiqarish bosqichi davom etm oqda. 
P ed a g o g la r ayni p ay td a innovatsion texnologiyalarni ta ’lim -tarbiya ja ra y o n ig a
k iritish orq ali o ‘quv sam aradorligi va sifatini oshirishni k o ‘zlam oqdalar. 
A v v alam b o r, shuni ta ’kidlash kerakki, ta ’lim -tarbiya sohasida m eh n at qilayotgan 
har b ir kishi p ed ag o g ik a n in g falsafiy ja b h alarid an , ilm -fan v a tex n ik a sohasidagi 
o ‘zg arish la rd an . yangi paydo b o ‘lgan dunyoqarash va ilm iy oqim lardan x ab ard o r 
b o 'lish la ri kerak. Ikkinchidan, har bir pedagog bo lag a ta ’lim -tarbiya b erish 
m asalasi bilan sh u g ‘ullanar ekan. p edagogika nazariyasi va o ‘qitishning zam onaviy 
p ed ag o g ik texnologiyaJari ham da milliy istiqlol g 'o y a la ri bilan q urollangan
154

---

b o ‘lishlari kerak. U chinchidan,. nazariy jih atd an to ‘la asoslangan zam onaviy 
pedagogik texn o lo g iy alarn i bugungi k unda ta ’lim jaray o n ig a q o 'llash eng dolzarb 
m asalaga aylangan.U shbu q o 'lla n m a “M atem atik tasavvurlarni shakllantirish 
nazariyasi v a m eto d ik asi” fanining um um iy m asalalari uchun m o ija lla n g a n , 
o 'q itish jaray o n in i lo y ih alash algoritm i m avjud b o 'lib , katta m odullar va o 'rta
m odullarga ham da o ‘q uv so atlarin in g um um iy soniga qarab o ‘quv reja asosida 
taqsim langan. 
0
‘rta m o d u l tarkibidagi kichik m odullarga aniq m aqsadlarning 
q o ‘yilishi 
va 
u larg a 
ajratilg an
vaqtning 
chegaralanganligi 
pedagogik 
texnologiyalarni jo riy etilg an lig in in g eng m uhim belgisidir. M odullardagi tayanch 
tushunchalarning v a n a z o ra t savollarining aniqlanishi ham da test savollarining 
tuzilishi egallangan bilim larni m alakaga aylantirish uchun zam in yaratadi. 
M a ’ruzada o ‘rta m o d u ld a q o 'lla n ila d ig a n dars turi, tipi ham da q o ia n ila d ig a n
pedagogik usul va u slu b larn i aniqlab, ishlatadigan joylarini belgilash m uhim
aham iyatga ega b o ‘lib, bu esa q o 'lla n m a d a o ‘z aksini topgan. T a’lim jaray o n id a 
o 'q itish n in g texnik v o sitalarid an unum li foydalanish dars sam aradorligini oshiradi. 
M uayyan m odulda o ‘q itish n in g texnik vositalarini topib, q o 'llan ish joylarini 
aniqlash m azkur q o ‘llan m ad a o 'z aksini topgan.
T a ’lim -tarbiya so h asid a m eh n at qilayotgan har bir kishi bugungi kunda 
yuzaga kelayotgan yangi tu sh u n ch alam i anglashi, shuningdek, darslarni loyihalash 
asosida m odulli o 'q itish texnologiyalardan ham xabardor bo'lishlari kerak. U shbu 
q o 'lla n m a kam kuch v a kam v aq t sarflab, chuqur va puxta bilim lar berish uchun 
keng im koniyatlar y aratad i. L oy ih alash asosida m odulli o 'q itish nazariy jih atd an
to 'la asoslangan boTib, bugungi k unda uni ta ’lim jaray o n ig a tatbiq etish eng 
dolzarb m asalaga aylangan.
B erilgan bilim ning yakuniy natijasi k o 'n ik m a shaklida nam oyon b o'lishi 
deganda, talabalarning eg allag an biiim lari asosida qandaydir am aliy faoliyatlarni 
bajara olishlari tushuniladi. “M atem atik tasavvurlarni shakllantirish nazariyasi va 
m etodikasi” o 'q u v pred m eti b o 'y ic h a ta ’lim texnologiyasi m a’ruza va amaliy 
m ash g 'u lo tlarn i 
o 'q itish n in g
xorijiy 
m am lakatlarda 
keng 
tarqalgan 
ilg 'o r 
pedagogik texnologiya qoidalari 
asosida 
ishlab ehiqilgan. 
Fanni o 'q itish

---

tex n o lo g iy asi quyidagi tartibda ishlab chiqilgan. M a ’ru za m ash g 'u lo tlarin i olib 
b o rish d a k o ‘p roq k o 'rg azm ali, m uam m oli, in fo rm atsio n v a tem atik shakllarga 
e 'tib o r qaratilgan. A m aliy m ash g 'u lo tlarn i o lib b o rish d a m uam m oli savollarni 
g u ru h la rg a b o 'lin g a n holda m uh o k am a qilish, individual tarzd a ishlash, m uam m oli 
v aziyatni k ey s-stad i usulidan foydalanib nazariy b ilim larn i am aliy o tg a q o 'lla sh
b o ‘y ic h a k o ‘n ik m alar v a bilim larni c h u q u rlash tirish g a qaratilgan.
0 ‘q u v fan i b o 'y ich a m a ’ru z a v a am aliy m a sh g 'u lo tla rd a o 'q itish
te x n o lo g iy a larin i ishlab chiqishning k o n tse p tu a l asoslari. 
0
‘zbekiston jah o n
h a m jam iy atid a o 'z in in g m unosib o 'rn in i to p m o q d a. D av latim izn in g iqtisodiy 
taraq q iy o tin i t a ’m inlash uchun ijtim o iy -siy o siy , iq tiso d iy , m adaniy v a m a ’rifiy 
so h alard a tark ib iy islohotlar am alga o sh irilm o q d a. M am lakatning ijtim oiy- 
iqtisodiy taraq q iy o ti yuqori sifatli k ad rlar sa lo h iy a tig a b o g 'liq . Shu bois, 
m u staq illik n in g dastlabki k u n larid an o q ja h o n and o zalari d arajasida kadrlar 
tay y o rlash n in g
m illiy 
tizim ini 
y aratish 
v azifasi 
q o 'y ild i. 
0
‘zbekiston 
R esp u b lik asin in g “T a ’lim to ‘g ‘risida”gi qonuni, “ K ad rlar tayyorlash M illiy 
d astu ri” v a b o sh q a m e 'riy hujjatlar n afaq at m illiy ta ’lim taraqqiyoti v a kadrlar 
tay y o rlash
tizim in i 
istiqbolini 
belg ilo v ch i 
h u jjat, 
balki, 
ijtim oiy-iqtisodiy 
taraq q iy o t kafolati sifatida m uhim aham iyat k asb etm oqda. K adrlar tayyorlash 
M illiy d astu rin in g birinchi bosqichida am alg a o sh irilg an islohotlar sohani yangi 
sifat b o sq ich ig a k o 'ta rish g a zam in hozirladi. Ikkinchi bosqich - ta ’lim jaray o n id ag i 
sifat k o 'rsa tk ic h la rin i yaxshilash, y a ’ni ja h o n an d o z a la rig a m os, raqobatbardosh, 
yuqori sav iy ag a ega b o 'lg a n m utaxassislar tay y o rlash d an iborat. U shbu m urakkab 
m u am m o larn in g y echim ini topib, ularni am ald a keng q o 'lla sh oliy ta ’lim tizim i 
x odim lari o ld ig a katta v azifalar q o 'y m o q d i. Bu an iq vazifalar sifatida bevosita 
o 'q u v ja ra y o n in i 
yaxshilash, 
o 'q u v
dasturlarini 
y an ad a 
takom illashtirish, 
o 'q itish n in g zam o n av iy pedagogik texnologiyalarini am aliy o tg a jo riy qilish, texnik 
v o sitalard an k en g foydalanishdan iboratdir. T a ’lim ning sifati va uni tashkil etish 
usuli o 'q itu v c h in in g m ahoratiga, talabaning x o h ish -istag ig a, qobiliyati va bilim 
d arajasig a b o g 'liq . T a 'lim n in g natijasi bilim bilan belgilanadi. Bilim obvektiv 
borliqdagi 
voqea-h o d isalarn in g
in’ikosi, 
inson 
m iyasidagi 
m ushohada 
va
156

---

tasavvurlar natijasida hosil b o ‘ladigan tushunchalar y ig 'in d isi sifatida nam oyon 
b o 'lad i. X u lo sa qilib aytganda, ta ’lim ning sifati uni berishda ishtirok etadigan 
kishilar salohiyati v a o 'q u v jarayonining darajasiga b o g 'liq . O 'q u v jarayoni bilan 
b o g 'liq ta 'lim sifatini belgilovchi holatlar - yuqori ilm iy-pedagogik darajada dars 
berish, m uam m oli m a ’ruzalar o ‘qish, darslarni savol-javob tarzida qiziqarli tashkil 
qilish, 
ilg ‘o r 
pedagogik 
texnologiyaiardan 
va 
m ultim edia 
vositalaridan 
foydalanish, tin g lo v ch ilam i fikrlashga undaydigan, o ‘ylantiradigan m uam m olarni 
ular o ld ig a q o ‘yish, 
talabchanlik, 
tinglovchilar bilan 
individual 
ishlash, 
ijodkorlikka undash, erkin m uloqot yuritishga, ijodiy fikrlashga o 'rg atish , ilmiy 
izlanishga ja lb qilishdan iborat b o 'lib , ushbu tadbirlar ta ’lim ustuvorligini 
ta ’m inlaydi. B u n d a har bir fanning o 'z ig a xos xususiyatlari, m aqsad va vazifalari 
ham d a sp etsifik asig a asoslanish m aqsadga m uvofiq.
N azorat savollari:
1 .M aktabgacha ta ’lim kollejida “M aktabgacha yoshdagj bolalarda elem entar 
m atem atik tasavvurlarni shakllantirish m etodikasi” kursini o 'q itish qanday am alga 
oshiriladi?
2
.O 'q u v fani b o 'y ic h a m a ’ruza va am aliy m ash g 'u lo tlarg a qanday 
m azm unga ega?
T o p sh iriq : M aktabgacha ta ’lim kollejida “M aktabgacha yoshdagi bolalarda 
elem entar m atem atik tasavvurlarni shakllantirish m etodikasi” kursini o 'qitish 
m azm unini “ Q anday”texnologiyasi asosida yoriting.
A dabiyotlar:
1 .H asanboyeva O .U . va boshqalar. M aktabgacha ta ’lim pedagogikasi. -Т .: 
Ilm ziyo, 2006.
2. Б и кб аева Н .У ., И брагим ова З.И., К рсим ова Х.И. М актабгача тарбия 
ёш идаги болалард а элем ентар м атем атик тасаввурларни ш акллантириш . - Т.: 
У китувчи, 1995 й.
3. Ju m a y e v М . M ak tab g ach a yosh d ag i b o la la rd a m atem atik tasav v u rlarn i 
sh a k lla n tirish m etodikasi va nazariyasi. - Т., 2007.

---