O ’ zb e k I s t o n r e s p u b L i k a s I q I s h L o q V a s u V x o ’ j a L i g I v a zi r L i g I samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.004.031. БМИ. 2014 й. 

---

11 
marganesning oksidlanish- qaytarilish jarayonlarida va S, V vitaminlari hosil 
bo’lishida qatnashishi aniqlangan. Organizmda litiy yetishmay qolishi ruhiy 
kasallar paydo bo’lishiga olib keladi, ftor tishlarning kariyes bo’lishiga yo’l 
qo’ymaydi. Vanadiy bo’lmay qolishi o’simlikning sekinlab qolishiga olib boradi. 
Faqat yod yetishmasligi og’ir qalqonsimon bez kasalligiga sabab bo’ladi.
Sutda nitrat (limon) va fosfor kislotalari mavjud. Limon kislotasining 
ahamiyati, shundan iboratki, u ivitilgan sut mahsulotlari tayyorlash uchun 
xushbo’y moddalar hosil bo’lishida ishtirok etadi.
Mineral tuzlar organizmda ishqor- kislota muvozanatini saqlab turadi. 
Sutdagi mineral tuzlar miqdori nisbatan o’zgarmas bo’ladi, chunki ular oziqada 
yetishmaydigan bo’lsa, hayvonning suyak to’qimasidan sutga o’tib ketadi. Sutda 
o’rtacha 4,62% laktoza bo’ladi. U rivojlanish va ovqatlanish fiziologiyasida
muhim ahamiyatga ega. Sut emizuvchi xayvonning yangi tug’ilgan bolasi ovqat 
bilan birga iste’mol qiladigan birdan-bir uglevod ham laktoza hisoblanadi. Uning 
bir qancha xususiyatlari bor. Jumladan, laktoza ichakda sekinlik bilan 
parchalanadi. Va uning ta’siri ostida ichakdagi bijg’ish jarayonlari cheklanib, 
foydali ichak mikroflorasining hayot faoliyati normallashadi. Medisina amaliyotida 
laktozadan ichni yumshatadigan dori sifatida foydalaniladi. Uning shirinlik
miqdori oq qonga qaraganda 6-7 barobar kamroq bo’lib shu xususiyati bilan undan 
ajralib turadi.
Laktozaning fiziologik ahamiyati ana shundan iboratki, u nerv sistemasini 
jonlantiruvchi modda bo’lib yurak tomir kasalliklarida proflaktik
va shifobaxsh 
dori xizmatini bajaradi. Laktozaning singuvchanligi 98 % ni tashkil etadi 
Laktozani laktoza degan ferment parchalaydi. Ayol me’dasida laktoza 
homila rivojlanishining uchinchi oyidayoq topilaveradi.
Bola tug’ilganidan keyin uning aktivligi eng yuqori darajaga yetadi. Ovqatga faqat 
sutni ishlatib keladigan mamlakatlar aholisida ham butun umr bo’yi bu miqdor 
ancha yuqori darajada turadi. Biroq katta yoshli ba’zi kishilarda laktoza aktivligi 
pasayib, laktoza singmaydigan darajaga o’zini uzoq tiyib yurishidir. Ba’zi 
Бажарди 
Рахбар
Tilavov X 
Eshonqulov M