O ’ zb e k I s t o n r e s p u b L i k a s I q I s h L o q V a s u V x o ’ j a L i g I v a zi r L i g I samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.004.031. БМИ. 2014 й. 

---

10 
o’zgarishlar ro’y beradi. Sut mahsulotlari orasida lezining asosiy manbai tvorogdir. 
100gr tvorogda 1008-1450mg lezin bo’ladi. 
Triptofan degan aminokislota o’z biologik xossalarining turli tumanligi 
jihatidan hayot uchun muhim bo’lgan boshqa ko’pgina moddalardan ustun turadi. 
U to’qima sintezi modda almashinuvi va o’suv jarayonlari bilan hammadan ko’ra 
ko’proq bog’liqdir. Sut qaynatilganda albumindan mahrum bo’lib, u bilan 
birgalikda triptofanning bir qismini ham yo’qotadi. 
Sutdagi mineral moddalar atori tom ma’noda aytganda L.I.Mendeleyev 
davriy jadvalidagi barcha elementlar kiradi. Sutda kasiy, kaliy, magniy, natriy, 
temir tuzlari, nitrat,fosfat, va xlorid kislota tuzlar ihamda boshqa bir qancha 
moddalar bor. Ularning barchasi sutda oson singiydigan bo’ladi. Bironta ham taom 
organizmda sutchalik kalsiy bermaydi. Fosfor to’g’risida ham shuni aytsa bo’ladi. 
Sutdagi tuzlar tarkibining muhim xususiyati shuki, unda ayrim nisbatda 
bo’ladi. Bundan tashqari, sutning o’zi singiydigan kalsiy beruvchi a’lo darajali 
manba bo’lishidan tashqari, sut boshqa mahsulotlarda - don, sabzovot, mevalarda 
bo’ladigan kalsiyning o’zlashtirilishini kuchaytira oladi. Temir sutda nisbatan 
kamroq bo’ladi. 
Yuqorida aytib o’tilgan, tuzlardan tashqari sutda garchi arzimas miqdorda bo’lsa 
ham, ko’pgina boshqa tuzlar bor. Kobalt, mis, rux, marganes, ftor, brom, yod, 
mishyak, kremniy, bor, vannadiy
mikroelementlari
va boshqalar shular 
jumlasidandir. Bu mikroelementlar nihoyat darajada kam bo’lishiga qaramasdan, 
ular inson tanasining modda almashinuvi jarayonlarida sarflanib turaigan har xil 
suyuqliklar va shiralarning o’rni to’lib turishi uchun zarurdir. Masalan, 
mikroelementlar qon, limfa, me’da va ichak shirasi, ter, so’lak, ko’z yoshlari va 
hokazolarning o’rni to’lib turishi mumkinbo’lmas edi. 
Ovqatda mikroelementlar yetishmay qolishi salomatlikka putur yetkazishi 
mumkin.
Masalan, misning qon gemoglabini hosil bo’lishi uchun zarurligi, kobaltning B
12 
vitamini tarkibiga kirishi, ruxning ko’payish jarayonlarida ishrtirok etishi, 
Бажарди 
Рахбар
Tilavov X 
Eshonqulov M