O ’ zb e k I s t o n r e s p u b L i k a s I q I s h L o q V a s u V x o ’ j a L i g I v a zi r L i g I samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.004.031. БМИ. 2014 й. 

---

13 
Inson oziqlanishi uchun har xil turdagi yog’lardan foydalanish zarurligini 
aytib o’tish lozim. Har qancha yaxshi xususiyatlari bo’lgani bilan sut yog’i ovqatga 
ishlatiladigan birdan
bir yog’ bo’lishi mumkin emas. Gap shundaki, odam kuniga 
4-5 gramm araxidonat kislota olib turishi kerak. Uning o’rnini hyech qanday ovqat 
bosa olmaydi. Bu kislotaning asosiy miqdorini linolat kislotadan organizmning 
o’zi sintezlab oladi. Shu kislotani yetkazib beradigan asosiy moddalar esa o’simlik 
moylaridan kungaboqar moyidir. 
Tartibga soluvchi moddalar, vitaminlar, bular biologik jihatdan kuchli ta’sir 
qiladigan birikmalar – almashtirib bo’lmaydigan oziq moddalaridir. Vitaminlar 
organizmda bo’lib turadigan hayot uchun muhim bo’lgan barcha jarayonlarda 
ishtirok etadi. Organizmning vitaminlar bilan yetarlicha ta’minlab turilmasligi turli 
kasalliklarga sabab bo’ladi. Vitaminlar organizmga asosiy oziq moddalar (oqsillar, 
uglevodlar, yog’lar, mineral tuzlar) qaraganda juda arzimas miqdorda zarur 
bo’ladi. Odam bir kecha-kunduzda iste’mol qilib turishi kerak bo’lgan
vitaminlarning o’rtacha miqdori milligrammlar bilan o’lchanadi. 
Hozirgi vaqtda 30 dan ortiq vitaminlar ma’lum bo’lib bularning barchasi 
sutda mavjuddir. Asosiy manbai sut deb hisoblangan vitaminlarni qisqacha 
ta’riflab o’tamiz. “A” vitamin (retinol) ko’z va ko’rish quvvatini saqlab borish 
hamda normal o’sish uchun zarur. Bundan tashqari, u badan terisi va shilliq 
pardalar xolatiga ta’sir qiladi va qon hosil bo’lish jarayonida ishtirok etadi. 
Organizmda uning yetishmay qolishi odamda “shabko’rlikni” paydo qilib, ko’z 
kasalligi (shox pardasi qurib qolishi) boshlanishiga, turli yuqumli kasalliklarda 
organizm qarshiligini pasayib ketishiga, bo’y o’sishining sekinlashib qolishiga olib 
keladi. Nafas yo’llari shilliq pardasining himoya roli susayadi, bu tamoq kasalligi 
va boshqalarga sabab bo’ladi. 
“A” vitamini oziqlarda bo’ladigan sariq karatin pigmentidan
sigir 
organizmida xosil bo’ladi. Sutda odatda karatin ham “A” vitamini ham bor. 
O’simliklarda “A” vitamini bo’lmaydi, lekin karatin bo’ladi. Oziqalarda karatin 
turli miqdorda bo’ladi. Shu sababli sutdagi “A” vitamini miqdori ham o’zgarib 
turadi. Yoz oylarida bu vitamin sutda qishdagiga qaraganda 3-8 baravar ko’p 
Бажарди 
Рахбар
Tilavov X 
Eshonqulov M