O ’ zb e k I s t o n r e s p u b L i k a s I q I s h L o q V a s u V x o ’ j a L i g I v a zi r L i g I samarqand qishloq xo’jalik instituti

001.004.031. БМИ. 2014 й. 

---

14 
bo’ladi. “A” vitamini va karatin sut bilan sariyog’ga sarg’ish tus beradi. Qishda 
mollar yaxshi boqilmasa, sut yog’ida karatin bilan “A” vitamini kamayib ketadi, 
shu sababli qishgi sariyog’ rangi unchalik sariq bo’lmaydi. Smetana, sariyog’ va sir 
tayyorlashda “A” vitamini sutdan shu mahsulotlarga o’tadi. 
“D” vitamin (kalsiferol) yetishmay qolganda kalsiy tuzlari to’planishi keskin 
izdan chiqadi. Buning natijasida suyaklar (masalan, oyoq suyaklari) shu qadar 
yumshoq bo’lib qoladiki, tana og’irligini ko’tara olmay, qayishib ketadi. Bunday 
kasallik bolalarda uchraydi va “raxit” deb ataladi. Sutda “D” vitamini ko’p. Biroq, 
bolaning shu vitaminga bo’lgan sutkalik ehtiyojini sut qanoatlantira olmay qolishi 
mumkin. U holda qo’shimcha “D” vitamini manbalari zarur bo’ladi. 
D vitamini ultrabinafsha nurlar ta’siri ostida organizmda hosil bo’ladi. 
Shunga ko’ra mollar yaylovda yurib, oftobdan baxramand bo’ladigan davrda 
sigirlarning suti D vitaminiga bir necha bor boyiydi. D vitamini chidamli bo’lib 
qizdirilganda parchalanib ketmaydi. 
V guruh vitaminlari sigir oshqozonida sintezlanadi va sutga o’tadi. Ular 
miqdori ozuqaga kamroq bog’liq bo’lib, arzimas darajada o’zgarib turadi. V guruh 
vitaminlari jumlasiga 15 ta vitamin kiradi. Sut shularning ikkitasi V
1 
vitamini bilan 
V
2 
vitaminining asosiy manbaidir. 
V
1 
vitamini tiamin yoki antinervretik vitamin.
Ovqatda V
1 
vitamini 
yo’qligidan (avitaminoz V dan) polinivrit (nerv stvollarining yallig’lanishi) 
kasalligining asosiy belgilari paydo bo’lib, oyoqlar og’ir tortayotgandek bo’ladi, 
terining sezuvchanligi yo’qolib ketib falajlana boshlaydi. Avitaminozning ikkinchi 
belgisi yurak faoliyatining buzulishidir. Bunda yurak kattalashib tez-tez urib 
turadigan bo’lib qoladi. Suv almashinuvi me’da-ichak yo’lining sekretor va xarakat 
funksiyalari ham buziladi. Tiamin ish qobiliyatini ko’taradi va og’ir aqliy yoki 
jismoniy ish paytida odamga ortiqcha miqdorda zarur bo’ladi. 
V
2 
vitamini (riboflovin) to’qimalar nafas olish jarayonlarida ishtirok etadi, 
ayniqsa bolalarning bo’yi o’sib, yetilib borishiga yordam beradi. Bu vitamini 
yetishmay qolganda badan terisi va shilliq pardalarda yoriqlar, mayda-mayda 
yaralar paydo bo’ladi, shuningdek teri po’st tashlab turadi. Bundan tashqari ko’z 
Бажарди 
Рахбар
Tilavov X 
Eshonqulov M