O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

Tizimlar tasnifi. 
Tizimlarni qiyoslash va farqlash, ulaming bir-biri­
ga o'xshashlari va farqlilarini ajratish orqali tasniflash amalga oshiriladi.
Tasniflash 
— bu faqat borliq modeli va uni turli belgilar, ya’ni 
kirish va chiqish jarayonlarining bayoni, ulaming kelib chiqishi, bosh­
qaruv turi, boshqaruvning resurslari bilan ta’minlanganligi va hokazo 
bo'yicha amalga oshirish mumkin. Tizimni mazkur belgiga ko'ra tasniflash 
4.1 -rasmda keltirilgan.
Sun ’iy tizimlar —
bu inson tomonidan yaratilgan tizimlardir.
Tabiiy tizimlar
— bu tabiatda yoki jamiyatda inson ishtirokisiz yuzaga 
kelgan tizimlar.
Aralash tizimlar
tabiiy va sun’iy tizimlarni o‘z ichiga oladi.
Ergonomik tizimlar
— bu, „mashina-inson — operator" majmuyi.
Biotexnik tizimlap
— tirik organizmlar va texnik qurilmalar kiradigan 
tizimlardir.
71

---

4.1-rasm. Tizimlar tasnifi.
Tashkiliy tizimlar —
bu, zaruriy vositalar bilan jihozlangan kishilar 
jamoasidan tashkil topgan tizimlar sanaladi.
4.2. Axborotning tashkiliy tizimda boshqaruv darajasiga
ko‘ra taqsimlanishi
Tashkiliy tizim 
— boshqarish, shuningdek, tashkiliy tuzilma, 
maqsadlar, boshqarish samaradorligi va xodimlami rag‘batlantirish qoidalari 
mezonlari uchun foydalaniladigan, xodimlarning yurish-turishi va texnik 
vositalarning ishlatilish tartibini belgilovchi qoidalar yig'indisidir.
Tashkiliy tizimlar ishlab chiqarish vositalaridan foydalanuvchi ki­
shilar jamoasining ishlab chiqarish faoliyatini boshqarish uchun m o'l­
jallangan. Oxirgisi ancha muhim holat hisoblanadi, chunki tashkiliy 
tizimlar texnik vositalarning o‘ziga xosligini, xususan, boshqaruv vosi­
talarini hisobga olishi lozim.
Tizimda boshqaruv obyekti — bu muayyan moddiy zaxiralarga ega va 
aniq mahsulotni olishga yo'naltirilgan ishlab chiqarish operatsiyalarini 
bajaruvchi vazirlik, idora, korxona, sex, ishlab chiqarish, uchastkalar, 
ijrochilar jamoasi yoki ayrim shaxslardir. Boshqaruv obyektining faoliyati 
ishlab chiqarish jarayoni chog'idagi turli holatlardagi vazifalami amalga 
oshirishga bo'ysindirilgan.
72

---

Boshqaruv organi obyektni boshqarish uchun tashkiliy tizimdan 
foydalanuvchi shaxs yoki shaxslar guruhi sanaladi.
Tashkiliy tizimlar