Nutq o`stirish nazariyasi va metodikasi fanining asosiy nazariy matni

 
«V» tovushi 
Bo’ri va it 
Maqsad:  Tinglash  qobiliyatini  va  «v»  tovushini  aniq  talaffuz  qilishni  tarbiyalash.  Bir 
vaqtning o‘zida og‘izdan uzun nafas chiqarishni, ovoz balandligini o‘zgartirishni mashq qilish. 
1-variant:    Tarbiyachi    bolalarga    bo‘rining    qanday  uvillashini  tinglashni  taklif  kiladi 
(sekin  ovozda:  uvvvv...),  so‘ngra  itning  qanday  xurishini  tinglashni  taklif  qiladi  (baland 
ovozda: vov-vov). Uning ko‘rsatmasi bo‘yicha bolalar ovoz balandligini oshiradilar, bo‘rining 
uvillashi va itning xurishiga taqlid qiladilar. 
Metodik  ko’rsatmalar:  Taqlidlarning  to‘g‘ri  talaffuz  etilishini  nazorat  qiling.  Bo‘rining 
uvillashi past ovozda, itning xurishi baland ovozda. 
2-variant:  Tarbiyachi  bolalarga  bir  nafasda  bo‘rining  uvillashi,  itning  xurishi  va  yana 
bo‘rining  uvillashini  ko‘rsatishni  taklif  kiladi.  Bolalar  bu  jonzotlar  ovoziga  ketma-ket  taklid 
qiladilar: past-baland-past. 
Metodik  ko’rsatmalar:  Bolalarning  ovozni  pasaytirish  va  kuchaytirishni  boshqa  nafas 
olmasdan bir nafasda amalga oshirishlari, past ovozdan baland ovozga oxisa o‘tishlarini nazorat 
qiling. 
3 yoshdan 5 yoshgacha. 
«S» tovushi 
Maqsad: Artikulyatsiya apparati organlarining aniq harakatlari va ularning to‘g‘ri holatini 
mashq qilish. 
«Farruxning qanday jaxli chiqishi va uning qanday quvonishini ko’rsat» 
Mazmun: Tarbiyachi  bolalarga  Farruxning jaxli chiqqanida uning lablarini mana bunday 
qilib cho‘chchaytirishini (lablarini shishiradi), Farrux xursand bo‘lganida esa uning jilmayishini 
(lablarini cho‘zadi, yuqori va pastki tishlarini ko‘rsatadi) aytadi. 
Tarbiyachi:  «Endi  esa  men  sizga  Farrux  haqida  hikoya  qilib  bermoqchiman.  Uning  jaxli 
chiqqanida siz lablaringizni cho‘chchaytirasiz (lablarini shishirib ko‘rsatadi), u xursand bo‘lganida 
esa siz jilmayasiz... Farruxning oyisi unga mashina olib berdi. Farrux xursand, u jilmaymokda... U 
mashinasini  ko‘tarib,  ko‘chaga  o‘ynagani  chiqdi,  tashqarida  esa  yomg‘ir  yog‘moqda,  u  nima 
qilishini  bilmay  qoldi.  Alisher  Farruxdan  mashinasini  o‘ynash  uchun  berib  turishni  iltimos  qildi. 
Farrux mashinani bergisi kelmadi, u lablarini cho‘chchaytirdi. Ko‘p o‘tmay bulutlar tarqab, quyosh 
chikdi. Farrux jilmaydi va Alisherga dedi; «Ketdik, mashinamni birga o‘ynaymiz». 

---

Bolalarning nutqini o’stirish  fanining asosiy nazariy matni 
 
Metodik ko’rsatmalar: Bolalarning jilmayish uchun lablarini qiynalmasdan cho‘zishlarini va 
old tishlarini ko‘rsatishlarini nazorat qiling. Lablar oldinga cho‘zilganida ular bir-biriga tegib turishi 
lozim. 
«Sayrda» 
Mazmuni: Pedagog bolalarga qarab, deydi: «Bizning tilimiz sayr qilishga qaror qilibdi. U 
o‘z  uyini  ochdi  (og‘zini  ochadi),  dastlab  chapga,  so‘ngra  o‘ngga  qaradi,  keyin  yana  chapga, 
o‘ngga qaradi, qarasa hech kim yo‘q. SHuning uchun panjaraga yotib, quyoshga toblanmoqchi 
bo‘ldi (tilini pastki tishlari ustiga qo‘yadi)». 
Bu vaqtda bolalar tarbiyachi harakatiga taqlid qiladilar. 
Metodik  ko’rsatmalar:  Keng  tilning  pastki  old  tishlar  ustida  bemalol  yotishini  nazorat 
qiling. 
«Qorcha uchqunlamokda» 
Mazmuni:  Bolalarga  «qor  uchqunlari»  -  ipga  terilgan  paxta  tutamchalari  tarqatiladi. 
Bolalar, shamolni tasvirlaganlari holda shoshmasdan «qor uchqunlarini» puflaydilar. 
Metodik  ko’rsatmalar:  Bolalarning  yuzlarini  shishirmagan  holda  uzoq  vaqt  mobaynida 
bir tekis puflashlarini nazorat qiling. 
2-ish turi: 
Maqsad:  Artikulyatsiya  apparati  harakatlarini  aniqlashtirish,  alohida  ajratilgan  «S» 
tovushini to‘g‘ri talaffuz etish. Nutqni tinglash qobiliyatini rivojlantirish, uzoq vaqt davomida 
og‘izdan nafas chiqarishni mashq qilish.