Nukleofil almashinish;SN1 va sn2

Izomeriya
Organik birikmalarning fazoviy tuzilishini oʻrganuvchi kimyo sohasi stereokimyo deb ataladi.
Stereokimyo kimyoviy reaksiyalar mexanizmlarini, tirik organizmlarda sodir bo'ladigan kimyoviy jarayonlarni o'rganishda muhim rol o'ynaydi.Ularning biologik faolligi organik birikmalarning fazoviy tuzilishi bilan bog'liq.
Tarkibi bir xil, lekin tuzilishi har xil, fizik-kimyoviy xossalari har xil boʻlgan kimyoviy moddalar izomerlar deyiladi.
Organik birikmalarning tuzilishi nazariyasini A. M. Butlerov yaratib, organik birikma nafaqat tarkibi, balki tuzilishi bilan ham xarakterlanishini aniqladi. A.M. Butlerov nazariyasi uchta muhim qoidadan iborat: 1. Molekulalardagi atomlar bir-biri bilan valentligiga mos ravishda ma'lum ketma-ketlikda bog'lanadi. Atomlarning bog'lanish tartibi kimyoviy tuzilish deb ataladi.2. Moddalarning xossalari nafaqat uning molekulasi tarkibiga qaysi atomlar va qancha miqdorda kirishiga, balki ularning o'zaro bog'lanish tartibiga ham bog'liq, ya'ni. molekulaning kimyoviy tuzilishidan.3. Molekulani tashkil etgan atomlar yoki atomlar guruhlari bir-biriga ta'sir qiladi, molekulaning reaktivligi bunga bog'liq..

Fazoviy izomeriya (stereoizomeriya) atomlarning bir xil bog'lanish tartibiga ega bo'lgan har xil fazoviy joylashuvi bilan bog'liq.

Geometrik izomeriya shakllari ;Sis-shakl - 2 ta o'rinbosar qo'sh bog' tekisligining bir tomonida joylashgan.
Trans-form - 2 ta o'rinbosar qo'sh bog'lanish tekisligining qarama-qarshi tomonlarida joylashgan.
Ochiq zanjirli birikmalarning konformatsiyasi. Molekulaning konformatsiyasi - bu bitta bog'lar atrofida aylanish natijasida hosil bo'lgan turli xil geometrik shakllar. O'rinbosarlari bir-birining ustiga qo'yilgan yoki bir-biriga nisbatan eng yaqin holatda bo'lgan konformatsiyalar eng yuqori energiyaga ega bo'lib, tutilgan deb ataladi.
To'siqli konformatsiyada o'rinbosarlar fazoda bir-biridan eng uzoq masofada joylashgan. To'siq bo'lgan konformerlar eng kam energiyaga ega. Siklik uglevodorodlar uchun bir nechta energetik teng bo'lmagan shakllarning mavjudligi. Masalan, siklogeksan "stul", "vanna" va burama konformatsiyalar shaklida mavjud bo'lishi mumkin.OPTIK IZOMERIYA. Asimmetrik uglerod atomiga ega bo'lgan va bir-birining oyna tasviri bo'lgan stereoizomerlar enantiomerlar deb ataladi. OPTIK STEREOIZAMERLAR. Ulardan biri qutblangan yorug'lik tekisligini o'ngga, ikkinchisi esa chapga aylantirishi bilan diqqatga sazovordir. Moddalarning bu xossasi optik faollik deb ataladi. Agar polarizatsiya tekisligining aylanishi o'ngga (soat yo'nalishi bo'yicha) sodir bo'lsa, u holda modda dekstrorotator deb ataladi va uning nomidan oldin "d" indeksi yoki "(+)" belgisi qo'yiladi.Agar qutblanish tekisligining aylanishi chapga (soat miliga teskari yo'nalishda) sodir bo'lsa, u holda modda chap qo'l deb ataladi va nomidan oldin "l" indeksi yoki "(-)" belgisi qo'yiladi. Levorotator izomerlarning biologik faolligi ko'pincha dekstrorotatorlarga qaraganda kuchliroqdir. Masalan, optik izomerlar sifatida mavjud bo'lishi mumkin bo'lgan ko'plab sintetik ishlab chiqarilgan dorilar faqat levorotator izomer sifatida biologik faollikka ega. Optik faol levometitsin preparati faqat levorotator shaklida biologik faollikka ega va dekstrorotator shaklida faol emas. Organik birikmalarning fazoviy tuzilishi Butlerovning molekulalar tuzilishi haqidagi nazariyasiga asoslanadi, garchi u strukturaviy tuzilish haqida gapirsa ham.Fazoviy izomeriyaning strukturaviy izomeriyadan farqi shundaki, u molekula tuzilishining tekislikda emas, balki fazoda oʻzgarishini nazarda tutadi.Har qanday organik birikmaning fazoviy izomeriyasiga qarab uning kimyoviy, fizik xossalari va biologik faolligi oʻzgaradi.Optik fazoviy izomeriya farmakologiya va tibbiyotda katta ahamiyatga ega.