«Нотиқлик тарихи ва назарияси» фанидан ўқув-мажмуа

Баллар тақсимоти

• 
  Жорий назорат – 40 балл
  
• 
  Оралиқ назорат – 30 балл
  
• 
  Якуний назорат – 30 балл
  

4. Таълим технологияси

Мазкур фанни ўқитиш жараёнида таълимнинг замонавий методлари, педагогик ва ахборот-коммуникация технологиялари қўлланилиши назарда тутилган. Хусусан, маъруза дарсларида замонавий компьютер технологияларидан, семинар машғулотларида эса “Гуруҳли фикрлаш”, “Тарози”, “Бумеранг”, “Чархпалак”, “Кластер” каби педагогик технологияларидан фойдаланиш, шунингдек, прагматик лингвистикага оид слайдлардан фойдаланиш, турли матнларни таҳлил қилиш самарали натижа беради.

5. МАЪРУЗА МАТНЛАРИ


1-маъруза: Кириш. Фанда илмий парадигмалар алмашинуви ҳақида


Таянч тушунчалар: илмий парадигма, систем-структур парадигма, қиёсий-тарихий парадигма, антропоцентризм, антропоцентрик парадигма, нутқий фаолият, нутқ маданияти.

XXI аср лингвистик парадигмалар алмашинуви давридир. ХХ асрда тилшуносликда лисоний структуралар тадқиқ қилинган бўлса, янги асрда лисоний структураларнинг нутқий воқеланиши масаласи асосий диққат эътиборда бўлмоқда. Фаннинг янги парадигмалари ана шу муаммоларни ҳал этиш билан шуғулланмоқда. Лингвокультурология,этнолингвистика, лингвопрагматика, социолингвистика, лингвокогнитология, корпус таҳлил, компьютер лингвистикаси кабилар шулар жумласидандир. «Илмий парадигма» тушунчаси методолог олим Томас Куннинг таъбирича, «маълум даврда муаммоларни шакллантирувчи ва уларнинг ечимини топиш имконини яратувчи барча тарафидан эътироф этилган илмий ютуқлардир». Илмий парадигмалар бир-бирини инкор этмасдан, ўзаро ҳамкорликда, бири иккинчисининг нуқсонларини бартараф этган ҳолда ривож топадилар. Тилшунослик илмий парадигмаларининг шаклланиши ва тараққий топиши худди шу зайлда кечади. Систем-структур парадигма ( Фердинанд де Соссюр, Бодуэн де Куртенэ ва бошқ.) ўзидан олдин юзага келган қиёсий-тарихий парадигманинг ( Я.Гримм, Ф.Бопп, Р.Раск, А.Востоков) «атомистик», яъни тил ҳодисаларини алоҳида-алоҳида, бир-биридан ажратган ҳолда таҳлил қилиниши натижасида юзага келган нуқсонларини бартараф қилиш йўлини тутди. Систем-структур йўналишнинг асосий самараси тилнинг тизимли ҳодиса эканлигини исботлашдан иборат бўлди. Аммо бу икки парадигманинг умумий камчилиги борлиги ҳам маълум бўлди: бу йўналишларда тил ўз эгаси – инсондан ажралиб қолди. Ушбу нуқсонни йўқотиш йўлидаги уринишлар прагматик ва когнитив тилшунослик парадигмаларининг яратилишига сабаб бўлди. Яъни тилшуносликда янги илмий парадигма –антропоцентрик парадигма ( инсон лисонда, лисон инсонда) вужудга келди.