7.
Korrozion shikastlanishga ko‘ra qanday korroziya turlari mavjud?
8.
Korrozion darz ketish, korrozion charchash nima va qanday sabablari mavjud?
9.
Freting-korroziya nima?
10.
Korrozion-mexanik shikastlanish nima?
11.
Errozion-kavitatsion shikastlanish qanday sodir bo‘ladi?
Korroziyaga qarshi ximoyaning qanday usullari mavjud?
Adabiyotlar:
1. Semyonova I.V, Florianovich G.M, Xoroshilov A.V, Korroziya i zaщita ot
korrozii.– M. Fizmatlit, 2002, 336 s.
2. G.G.Ulig, R.U.Revi. Korroziya i borba s ney.– L. Ximiya. 1989 g.
3. N.P. Juk. Kurs teorii korrozii i zaщitы metallov. – M.: Metallurgiya, 1976. 234 s.
4. N.K.Kofanova. Korroziya i zaщita metallov. Kiev, Alchevsk, 2003. 181 s.1.
5. Bondar V.I. Korroziya i zaщita materialov. Mariupol. 2009, 131 s.
2- MA’RUZA
.
2-MAVZU: KORROZIYADAN KELIB CHIQADIGAN ZARARLAR.
MATERIALLAR KORROZIYASI UNING XILLARI.
Reja:
1.Korroziyadan kelib chikadigan zararlar.
2.Turli xil metallarga korroziyaning ta’siri.
3.Metallarning mustahkamligi.
4.Metallarning oksidlanishi va oksid pardaning hosil bulishi.
Kimyoviy korroziya vaqtida metall atrof muhitdagi
moddalar bilan kimyoviy
reaksiyaga kirishadi. Bu xil korroziya quruq sharoitda sodir bo‘lib, metall bilan
quruq gaz orasida, odatda yuqori xaroratda, geterogen kimyoviy reaksiya boradi. Bu
xil korroziya suvsiz suyukliklar, turli xil organik erituvchilarda xam sodir buladi.
Kimyoviy korroziya orasida ayniksa metall bilan gaz orasida yuqori xaroratda
sodir buladigan gaz korroziyasi keng tarkalgan. Bu xil korroziya gaz turbinalari,
ammiak sintezi, metallarga yuqori xaroratda ishlov berish muhim ahamiyatga ega.
Metallarning yuqori xaroratdagi holati asosan uning o‘tga chidamliligi va o‘tda
mustahkamligi bilan baxolanadi. O‘tga chidamliligi va o‘tda
mustahkamligi bilan
baxolanadi. O‘tga chidamlilik metallning yuqori xaroratda gaz ta’siriga chidamliligi,
o‘tda mustahkamlik- metallarning yuqori xaroratda uz mustahkamligini saklab
kolishi bilan belgilanadi. Masalan, ko‘pgina aluminiy qotishmalari o‘tga chidamli,
lekin 400-450
0
S larda mustahkamligini yukotadi. Volframli po‘latlarning kupchiligi
esa 600-700
0
S larda o‘tda
mustahkam, lekin o‘tga chidamli emas, ya’ni gaz
korroziyasiga uchraydi. Bu ikala xossaga xam ega-nikel bilan xrom qotishmalari.
Unchalik yuqori bulmagan xaroratda faqat oltin xavo kislorodi bilan
oksidlanmaydi.
Boshka barcha metallar, xatto kumush xam xavoda barkaror
oksidlanmaydi. Boshka barcha metallar, xatto kumush xam xavoda barkaror emas.
Xarorat ortishi bilan metalarning
oksidlanishi tezlashadi, korroziyalanish extimoli
ortadi. Bunda kuyidagi tenglik amal kiladi, ya’ni oksidlanish reaksiyasi muvozanat
vaqtidagi kislorod parsia bosimi logorifmi va teskari temperatura
orasida chizikli
boglanish vujudga keladi
Lg (PO
2
) muvoz= f(
Т
1
)
Faqat platina, iridiy, palladiy, rodiy, ruteniy kabi metallargina yuqori
xaroratda oksidlanadi (750-1300
0
K).
Metall oksidlanishi vaqtida dastlab kislorod molekulasi
metall yuzasiga yutilib
(adsorbsiyalanib), atoalarga parchalanadi va u metall bilan kimyoviy reaksiyaga
kirishadi
Me(k)+O
2
(g)=Me(k)20(ads)
Yuzada hosil bo‘lgan metall oksidlari parda hosil kilib,
parda oksidlanishini
yanada chukur katlamlarga davom qilishiga tuskinlik kiladi. Agar u parda
mustahkam va pishik bulsa metall o‘tga chidamli buladi. Parda kalinligi turlicha
bo‘lib, odatda yupka pardalar pishik hisoblanadi:
1.kuzga kurinmas yupka, kalinligi 40 nm gacha (400A
0
) bo‘lgan parda.
2.urtacha,turli rang bilan tovlanuvchi,kalinligi 40-500nm bo‘lgan parda.
3.kuzga kurinadigan, kalinligi 500 nm dan ortik bo‘lgan pardalar.
Agar hosil bo‘lgan oksid parda molekulalari xajmi
metall atomi xajmidan katta
bulsa u parda bir tekis buladi, ya’ni
1
Vме
Vок
Bu yerda Vok- oksid molekulalari xajmi
Vme- oksid hosil kilgan metall xajmi
Bu nisbat kuyidagidan aniklanishi mumkin:
А
mp
Мpме
Vме
Vок
M- oksid molekular massasi
A- metall atomi massasi
R
ok
- oksid zichligi
R
me
- metall zichligi
m-oksiddagi metall atomi soni
Ammo metall oksidining bir tekis bulishi masalani tulik xal kilolmaydi.
Ba’zan oksid kavatda ichki kuchlanish hisobiga yoriklar paydo bo‘lib,uning
himoyalash xususiyatini pasaytirishi mumkin.
Metallarning gaz korroziyasiga xarorat bilan birga gazning tarkibi xam uz
ta’sirini kursatadi. Xaroratning ortishi bilan kimyoviy reaksiya konstantasi va
diffuziya koefitsenti ortib, uning ta’siri Arrenius tenglamasi bilan ifodalanadi.
K =A-
Ye/RT
Bu yerda K- reaksiya tezligi koefitsenti yoki diffuziya koefitsenti:
A- doimimy son, u
T
1
= 0 da K-ga teng.
Ye-reaksiya yoki diffuziya aktivlik energiyasi;
R- gaz doimiyligi;
T- absolyut temperatura.
Gaz tarkibi turli metallarga turlicha ta’sir kursatadi. Masalan nikel kislorod, suv,
va korbonat angidridli muhitga chidamli bo‘lib SO
2
muhitida tez yemiriladi. Miss
kislorod atmosferasida tez yemirilib, SO
2
ga chidamli. Xrom esa yuqoridagi barcha
moddalar atmosferasida xam chidamlidir.
Nazorat savollari:
1.Metallarning mustahkamligi xakida nima bilasiz ?
2. Metallar kanday sharoitda oksidlanadilar ?
3. Oksid pardaning hosil bulishi va uning mustahkamligini tushuntiring.
4.Korroziya sodir buladigan muhit.
Do'stlaringiz bilan baham: 
