Nokis kanshilik instituti

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI
JOQARI HAM O`RTA ARNAWLI TA’LIM VAZIRLIGI
NOKIS KANSHILIK INSTITUTI
“Ximiya texnologiya ham qayta islep shigariw”
FAKULTETI

«IQTISODIYOT» KAFEDRASI


«Kárxana ekonomikası hám menejmenti»
Paninen
KURIS JUMISI
TEMA: Menejment-karxanani basqariw dizimi spati

Bajardi: Bazarbaev K


Ilmiy rahbar: Kalenov.K
REJE
Kirisiw
1. Menejmenttiń mazmunı hám kárxananı basqarıwındaǵı ornı
2. Kárxanalardı basqarıwda basqarıw qararların islep shıǵıw stilistikasi
3. Bazar ekonomikası sharayatında kárxananı basqarıw principlerı hám olardı jetilistiriw.
4. Andijan wálayatındaǵı kárxanalardıń tiykarǵı ekonomikalıq kórsetkishleri dinamikasın bahalaw.


Juwmaq
Paydalanılǵan ádebiyatlar
Qosımshalar

Kirisw

Menejmentti jámiettiiń ekonomikalıq negizi menen baylanıstırıp, usınıń menen birge basqarıwdıń eki - shólkemlestirilgen-texnikalıq jáne social-ekonomikalıq táreplerin esapqa alǵan hodda úyreniw kerek. Shólkemlestirilgen-texnikalıq basqarıw anıq tutınıw ma`nisin alıw ushın ónim tayarlawda miynet bólistiriwi hám kooperatsiyası menen ajralıp turadı. İjtimoiy-ekonomikalıq basqarıw ámeldegi islep shıǵarıw munasábetleri menen baylanıslı bolıp, menejment maqsetlerin belgileydi. Shólkemlestirilgen texnikalıq basqarıw miynet ónimliligi hám islep shıǵarıw natiyjeliliginiń asıwı ushın sharayat jaratılıwma múmkinshilik jaratıwshı iskerlik túrinen ibarat esaplanadi. İjtimoiy-ekonomikalıq basqarıwdıń maqseti isleytuǵınlar nátiyjeli miynet etiwi ushın sharayat jaratıw olardı social qorǵawdıń isenimli ulıwma mámleketlik sistemasın qáliplestiriw, bántlikti taminlash hám xalıqtıń kem taminlangan qatlamların qollap-quwatlawdan ibarat esaplanadi. Mámleketimiz Prezidenti İ. A. Karimovning «Ózbekstan ekonomikalıq islohatlarni tereńlestiriw jolında» shıǵarmasında kúshli social siyasat, áwele ónimli miynet qılıw ushın jaqsılaw xoshamet hám múmkinshilikler jaratıwdan ibaratlıǵı, ekonomikalıq jol tańlaw hám iskerlik kórsetiw erkinshegiga bolǵan kepillikli Huqıqtı qarar taptırıw hám de xalıqtıń miynet jáne social aktivligin asırıwdan ibaratlıǵın bólek takidlanadi. Menejmenttiń mánisi islep shıǵarıw usılı, sociallıq-ekonomikalıq munasábetler dárejesi, islep shıǵarıw kúshleri rawajlanıwına baylanıslı halda ózgeredi. İshlab shıǵarıw rawajlanıwı hám ekonomikalıq baylanıslar quramalılashuvi menen basqarıw da quramalılasadı hám ǵárezsiz pán sapada ajralıp shıǵadı. Múlkshiliktińturli formaları ámeldegi bolǵan sharayatta tavar óndiriwshiler ortasında báseki vujudga kelip, ol islep shıǵarıwdı basqarıw, paydanı ko'shtirishga jóneltiriledi. Menejmenttiń tiykarın obiektiv ekonomikalıq, social hám basqa nızamlarǵa tiykarlanıwshı huqıqıy ilimiylik quraydı. Bul nızamlardı úyreniw hám olardıń anıq jaǵdaylarda kórinetuǵın bolıwın esapqa alǵan halda xojalıq basshıları respublika xalıq xojalıǵın basqarıwdıń strategiya hám taktikasini belgileydi.
Menejment salasınıń jaǵdayı islep shıǵarıw natiyjeliligine, texnika hám texnologiya dárejesi hám de jumısshı kúshiniń sapasına tásir kórsetedi. M.pániniń mazmunı basqarıw sisteması hám basqarıw ob'yekti arasındaǵı óz-ara munasábet bolıp, onıń tiykarǵı waziypası basqarıwdıń zamanagóy usılların, basshılıq kórkem óneri sırların úyreniwden ibarat. Basqarıw — tańlaw, qarar qabıllaw jáne onıń atqarılıwın qadaǵalaw etiw procesi bolıp tabıladı. Onıń tiykarǵı maqseti bazar munasábetleri sharayatında barlıq buwınlarda isley alatuǵın joqarı maman basqarıwshılardı tayarlawdan ibarat.
Menejment - bul tabıs páni hám kórkem óneri, miynet, motivlar hám insan aqıl -ziyreklikinen paydalanǵan halda maqsetlerge erisiw qábileti. Hátte eń áyyemgi jámiyetlerde de shaxslardan gruppalar iskerligin (azıq-túlik jıynaw, turaq-jay qurıw hám taǵı basqa ) muwapıqlastırıw hám basqarıw talap etińar edi. Mısalı, Egipet piramidaları sol dáwirdegi basqarıw kórkem óner esteligi bolıp tabıladı, sebebi bunday kem ushraytuǵın imaratlardıń qurılısı jumıstı joybarlaw hám shólkemlestiriwde anıqlıqtı talap etedi; júdá kóp adamlar, olardıń iskerligin baqlaw. Menejment teoriyası hám ámeliyatınıń rawajlanıwın esapqa alsaq, bir neshe tariyxıy dáwirler bar. Tiykarınan, búgingi kúnde menejment dep ataydigan zat 19 -asirdegi sanaat revolyuciyası dáwirinde payda bolǵan. Óndiristiń tiykarǵı túri retinde fabrikanıń payda bolıwı hám úlken gruppalardı jumıs menen támiyinlew zárúrshiligi, jalǵız tártip degi múlk iyeleri endi barlıq jumısshılardıń iskerligin gúzete almasligini ańlatadı. Bul maqsetler ushın eń jaqsı xızmetkerlerdi - jumıs jayında iyesiniń máplerin ańlatpa eta alatuǵın tárzde oqıtiadi. Basqarıw usılı - bul shólkem tárepinen qoyılǵan maqsetlerge erisiw ushın basqarılatuǵın ob'ektke tásir qılıw usılları hám usılları kompleksi. Basqarıw usıllarınıń túrli-tumanlıǵı hám olardı klassifikaciyalawǵa hár túrlı jantasıwlar basqarıwdıń anıq máselelerin sheshiwde natiyjelilew bolǵanlardı tańlaw wazıypasın quramalılastıradı. Basqarıw usılları sanı hám túrli-tumanlıǵınıń kóbeyiwi tendentsiyası olardıń barlıq jıynaqların málim kriteryalarǵa kóre klassifikaciyalaw tiykarında tártipke salıwdı talap etedi. Bul basqarıw usılların qóllawdıń ob'ektiv hasası basqarıw mexanizminiń strukturalıq bólegi bolǵan shólkemlestirilgen munasábetler bolıp tabıladı. Olar arqalı basqarıwdıń eń zárúrli funktsiyalarınan biri ámelge asırılǵanlıǵı sebepli - shólkemdiń funktsiyası, shólkemlestirilgen hám basqarıw iskerliginiń wazıypası bo'ysunuvchilarning háreketlerin muwapıqlastırıw bolıp tabıladı. Biz basqarıw basqarıw quralların tuwrı sın pikir bıdırdık hám sın pikir bıdırdık, biraq sonı esta saqlaw kerek, hesh qanday ekonomikalıq usıl jámááttiń anıqlıǵı, ıntızamı hám jumıs rejimin támiyinleytuǵın shólkemlestirilgen hám basqarıw tásirisiz ámeldegi bo'lolmaydi. Optimal kombinatsiyanı, shólkemlestirilgen, basqarıw hám ekonomikalıq usıllardıń aqılǵa say koefficientlerdi anıqlaw zárúrli bolıp tabıladı. Ekonomikalıq usıllardıń tásir sheńberi tek shólkemlestirilgen hám basqarıw basqarıw usıllarınıń siqib shıǵarılıwı sebepli keńeyip barıwı ilimiy yamasa ámeliy kózqarastan nızamlı dep tán alınıwı múmkin emes, sebebi olardıń tásir mexanizmleri tupten parıq etedi. Shólkemlestirilgen hám basqarıw usıllar tiykarınan baslıqtıń abıraysına, onıń huqıqları, tug'ma ıntızam hám juwapkerlikke tiykarlanǵan.