Noan’anaviy elektr stansiyalari

1.2-rasm. Energetik yoqilgʻi turlari

Gazsimon yoqilgʻi - bir necha koʻrinishda mavjud: tabiiy gaz; yer ostidan neft olinishidan hosil boʻladigan yoʻldosh gaz; metallurgiya va boshqa ishlab chiqarishda olinadigan domna va koks gazlari.
Bugʻ turbinali IESning ishlash prinsipi. Ishlab turgan IESlar ichida koʻproq bugʻ turbinali issiqlik elektr stansiyalari oʻrin olgan. Bunday ESlarda yoqilgʻining issiqlik energiyasi bugʻ-generatori (qozon) - bugʻ olish uchun ishlatiladi, bu yerda turbina rotorini, jumladan elektr generatorini harakatga keltiruvchi suv bugʻining juda katta bosimi va harorati hosil boʻladi.
Yoqilgʻi sifatida bunday ESlarda mazut yoki solyarka, hamda tabiiy gaz, koʻmir, torf, slanets, boshqa soʻz bilan aytganda organiq yoqilgʻilarning barcha turdagilarga ishlatiladi.
Bugʻ-turbinali IESlarda ishlash prinsipi oddiy (1.3-rasm)

• 
  Avval yoqilgʻi qozon qurilmasi (bugʻ-generatori)da maxsus yopish kamerasida bugʻ qozoni tagida yoqiladi, bunday katta miqdorda issiqlik ajralib, quvurlar ichida harakatlanayotgan suvni bugʻga aylantiradi;
  
• 
  Bugʻ quvurlari orqali bugʻ-turbinasiga uzatiladi;
  
• 
  Bugʻ oqimi aylanish energiyasi elektr generatori oʻqiga beruvchi bugʻ- turbina rotorini harakatga keltiradi va undan elektr energiyasi ishlab chiqarila boshlaydi.
  

1.3 Rasm IESlarning ishlash prinsipini

• 
  Bugʻ qozonida organiq yoqilgʻini kimyoviy energiyasi bugʻining potensial energiyasiga aylantiradi. Qozondan chiqishda bugʻ potensial energiya zaxirasiga ega boʻladi.
  
• 
  Bu energiya bugʻ turbinasi parraklardagi mexaniq energiyaga aytiladi.
  
• 
  turbina oʻqi elektr generator oʻqi bilan bogʻlangan.
  
• 
  elektr generatorida mexaniq energiyaga aylanadi.
  
• 
  turbinada sirkulyasion nasos yordamida yetkazib beriladigan sovitilgan quvurlar toʻplami joylashgan kondensator tomon yoʻllaniladi.
  
• 
  bugʻdan issiqlik ajratib olinib kondensatsiyalanadi.
  

Hosil boʻlgan kondensat yetkazib beruvchi nasos yordamida qozonga uzatiladi.
Bugʻ IESlarining ikki turi mavjud. Bulardan keng tarqalgan kondensatsion turdagi bugʻ-turbinali KES. Bunday IESlari faqat elektr energiyasi ishlab chiqariladi. Ularning F.I.K. 32-38% tashkil yetadi.
Bundan tashqari bugʻ-turbinasidan keyingi issiqlikni utilizsiya qiluvchi va uni issiqlik energiyasi koʻrinishida sanoat korxonalari va binolarni isitishga yuboruvchi issiqlik elektr markazlari (IEM) mavjud. Bunday IEM larda ham elektr ham issiqlik energiyasi ishlab chiqarilishi mumkin. IEMlarda yoqilgʻini ishlatish koeffitsiyenti (YOIK) 55-70% tashkil yetadi. (1.4-rasm)