Nókis filialí Kаypnazarov S. G., Maxambetova U., Dauletmuratova R

1-súwret. Shamanıń waqıtqa ģárezliligi

Ólshew túri boyınsha: tuwrıdan-tuwrı, tuwrıdan-tuwrı emes, birgelikte hám birlestiriw.

Ólshew usılları boyınsha;





2-súwret. Ólshew usıllarınıń xarakteristikası

Ólshenip atırģan shamanıń san mánisi tuwrıdan-tuwrı, tuwrıdan-tuwrı emes, birlestiriw hám birgelikte ólshew túrleri járdemindetáriplenedi.

Laboratoriya ámeliyatında hám ilimiy tekseriwlerde birlestiriw hám birgelikte ólshew usıllarınan paydalanıladı.
Tuwrıdan-tuwrı ólshew depsonday ólshewge aytıladi, onda ólshenip atırģan shamanıń izlenip atırģan mánisi tájiriybe maģlıwmatlarınan tuwrıdan-tuwrı anıqlanadı.
Máselen: - voltmetr menen derektiń kernewin hám ampermetr menen tok kúshiniń shamasın ólshew.
Tuwrıdan-tuwrı emes ólshew depsonday ólshewge aytıladi, onda ólshew nátiyjesi ólshenip atırģan shama menen belgilibir qatnas járdeminde baylanısqan shamalardı tuwrıdan-tuwrı ólshewge tiykarlanģan boladı. Tuwrıdan-tuwrı emes ólshewde ólshenip atırģan shamanıń mánisi tómendegi teńlemeni sheshiw jolı menen táriplenedi.


X =F(x_1.x_2.x_3……x_n) (8)


x_1.x_2.x_3……x_n - tuwrıdan-tuwrı ólshew menen alınģan shamalar mánisi. Máselen: R – rezistordıń qarsılıģı usı teńlemeden táriplenedi.


R_x=U_x/ I _x (9)

Oģan rezistordaģı kernewdiń túsken mánisi hám rezistordan ótken toktıń mánisi qoyıladi. Birlestiriw ólshewbir neshe bir atamadaģı ámellerdibir waqıtta ólshewden ibarat bolıp, onda izlengen shamalardıń mánisleri tuwrıdan-tuwrı ólshewde paydalanǵan teńlemeler sistemasınan táriplenedi.

Máselen: Úshmúyesh usıline jalģanģan rezistorlardıń qarsılıģı n ólshew-bunda úshmúyeshliktiń túrli úshlarındaģı qarsılıqlar ólshenedi hám úsh ólshew nátiyjeleri tiykarında rezistorlardıń qarsılıqları anıqlanadı.
Birgelikte ólshew dep, bir waqıtta eki yaki bir neshe túrli atamadaģı ámellerdi olardıń arasındaģı funkcional ģárezlilardı, ańlatpalardı tabıw ushın alıp bárilģan ólshewlerge aytıladi hám bunda teńlemeler sisteması sheshıladi.

F (x_1, x_2, x₃………,x_n^′ ,x₁^′,x₂^′ , x₃^′,…..x_m^′ )=0

F (x_1, x_2, x₃………,x_n^{′ ′} , x₁^{′ ′} ,x₂^{′ ′} , x₃^{′ ′},…..x_m^′′ )=0
F (x_1, x_2, x₃………,x_n , x₁⁽ⁿ⁾ ,x₂⁽ⁿ⁾ , x₃⁽ⁿ⁾,…..x_m⁽ⁿ⁾)=0 (10)

x_1, x_2, x₃,x_n – belgisiz shamalar

x₁^′ ,x₂^′ , x₃^′,x_m^′ ; x₁^{′ ′} ,x₂^{′ ′} , x₃^{′ ′} ,…..x_m^{′ ′} ; x₁⁽ⁿ⁾ ,x₂⁽ⁿ⁾ , x₃⁽ⁿ⁾,…..x_m⁽ⁿ⁾ - ólshengen shama mánisi.
Birgelikte ólshewge mısal: Rezistor qarsılıģınıń tempereturaģa ģárezliligin anıqlaw.
R_t=R₀(1+At+Bt²) (11)

3 túrli temperaturada rezistor qarsılıģı ólshenedi hám úsh teńlemeli sistema dúziledi, olardan R, A hám V ģárezli parametrleri táriplenedi.

R₀ - 20 S daģı qarsılıq;
A, V – temperetura koefficienti;
t – átirap-ortalıq temperaturası.
Ólshew principin quralın belgilep beretuģın usıllar ólshew usılı dep ataladı.
Ólshewlerde tómendegi usıllardan paydalanıladı.
1 – tuwrıdan-tuwrı, yaģnıy tuwrıdan-tuwrı bahalaw usılı.
2 – ólshew menen salıstırıw tómendegi usıllardı óz ishine aladı.
a – differencial (ayırmalı) usıl.
b – nol (kompensacion) usıl
v – qarsı qoyıw usılı
g – sáykeslestiriw usılı (sáykes keltiriw).
Tuwrıdan-tuwrı bahalaw usılı – bul usılda shamanıń mánisi ólshew ásbabınıń sanaq qurilmesınan tuwrıdan-tuwrı anıqlanadı.
Máselen: Tok kúshi ampermetr menen, kernew voltmetr menen ólshenedi, lekin anıqlıģı joqarı emes. Kórsetkishli ásbaplar sol usıl tiykarına qurılģan.
Ólshew menen salıstırıw usılı:
a) differencial usıl yaki ayırmalı usıl – bul usıl ólshenip atırģan hám belgilibir shamalardıń ayırmasın ólshewdi xarakterleydi, yaģnıy shamalar arasındaģı báriq ólshew ásbabına tásir kórsetedi.