Nókis filialí Kаypnazarov S. G., Maxambetova U., Dauletmuratova R

ΔA=A_ólsh – A_haq ; (1)
Ámelde ólshewdiń salıstırmalı qáteliginen kóp paydalanıladı. Salıstırmalı qátelik - absolyut qáteliktiń ólshenip atırģan shamanıń haqıyqıy yaki ólshenip atırģan mániske qatnası.
(2)

Ólshew qurallarınıń qátelikleri tómendegiler:

1. Absolyut qátelik.
2. Salıstırmalı qátelik.
3. Keltirilgen qátelik.

Ólshew ásbabınıń absolyut qáteligi dep, ásbaptıń kórsetiwi menen ólshenip atırģan shamanıń haqıyqıy mánisi arasındaģı báriqqa aytıladi.

; (3)
Bunda qátelikler oń yaki keri belgi menen shamanıń birliklerinde ańlatıladı.
Absolyut qáteliktiń shamanıń haqıyqıy mánisine qatnası salıstırmalı qátelik dep ataladı hám % larda ańlatıladı.
100%; (4)
Ámelde keltirilgen qátelik dep, atalģan, yaģnıy absolyut qátelik ásbaptıń ólshew shegarasına bolģan qatnasınan paydalanıladı. Qátelik mánisi ólshew ásbabı anıqlıģın, demek, ólshew nátiyjesindexarakterleydi.
; (5 )
Ólshewler anıq bolıwıushın qátesi kishi ásbaplardan paydalanıladı. Bazıda shamanıń haqıyqıy mánisin tabıw ushın ásbap kórsetiwi dúzetiw koefficientine kóbeytırıladi.
A _haq=KA_at; (6)

Keltirilgen qátelik _kel –ásbaptıń anıqlıq klasın K_a.k xarakterleydi.

GOST 22261-82;8.009-84 muwapıq anıqlıq klasınıń tómendegi qatarı bar: (1.0;1,5;2.0; 2,5; 4.0; 5.0; 6.0) * 10ⁿ n=(1.0;0;-1;-2)
Anıqlıq klası hám keltirilgen qátelik arasındaģı usı qatnas orınlı:

K_a.k ≥ │γ_kel│; (7)

Máselen: keltirilgen qátelik γ_kel ≈ 0.22 bolsa, bul ólshew quralına K_an = 0.25 anıqlıq klası beriladi.

3. Ólshenip atırģan shamaģa ģárezliligi bolsa alınģan halda qátelikler additiv (absolyut) qátelik hám multiplikativqáteliklerge ajratıladı.
Additiv qátelik ólshenip atırģan shamaģa ģárezli emes, multiplikativ qátelik bolsa ólshengen shamaģa proporcianal.
Additiv qátelik “O” diń qáteligi, multiplikativ qátelik bolsa sezgirlik qátesi dep aytıladi. Ámelde ólshew quralı eki qátelikti óz ishine aladı.
Eger qáteliktiń mánisi diapazon boyınsha turaqlı bolsa (1-sızıq), ólshew quralınıń bunday qátesi additiv delinedi. Eger ólshew quralı tek additiv qátelikke iye bolsa, onda ásbaptıń qáteligi absolyut qátelik penen normalanadı. Multiplikativ qátelik ólshenip atırģan shamaģa ģárezli halda sızıqlı túrde asıp baradı, soģan qaray, salıstırmalı mánis (2-3 tuwrı sızıq) diapazonda turaqlı bolıp qaladı. Sonıń ushın bul qátelik salıstırmalı qátelik tárizine normalastırıladı(6-súwret).
Ólshew quralları statikalıq yaki dinamikalıq tártibine qollanılıwı múmkin.
Statikalıq tártibın ólshenip atırģan shama waqıt boyınsha ózgermeydi. Dinamikalıq rejımine ólshenip atırģan shama waqıt boyınsha ózgeredi. Soģan qaray, olar ólshew qurallarınıń statikalıq qáteligi hám dinamikalıq tártibindegi qáteligi dep ataladı.
GOST 22261-82
[Temperatura, basım, ısıllıq]
[temparetura, támiyinlew kernewi, elektr tarmaq kernewi hám kesentler, magnit paydanalı sáykes atmasfera basımı, hawanıń salıstırmalı ıģalliligi]. Ólshew quralı ólshew ótkizilıp atırģan shınjır menen ózara tásirlesedi. Ólshew quralı hám elektr shınjırınıń bir-birine tásırıısıllıq qáteliklerdiń payda bolıwına sebepboladı.
Klassifikaciyalaw ólshenetuģın túrli shamalar ushın túrlishe bolģan ulıwma belgiler boyınsha ámelge asırıladı.
a) xarakter boyınsha;
b) ólshew usılları boyınsha;
v) ólshew nátiyjelerinen ańlatıw usılları boyınsha;
g) paydalanılģan ólshew usılı boyınsha.
Ólshenip atırģan shamanıń waqıtqa ģárezliligixarakteri boyınsha ólshewler statikalıq hám dinamikalıq boladı.
Statikalıq ólshew, bunda ólshenip atırģan shama ózgermes boladı. M: termostat.
Dinamikalıq ólshew, bunda ólshenip atırģan shama waqıtqa ģárezli boladı.
Máselen:
Elektr kernewiniń waqıtqa ģárezliligi.