Nókis filialí Kаypnazarov S. G., Maxambetova U., Dauletmuratova R

ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍ INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM
KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI


MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI
NÓKIS FILIALÍ


Kаypnazarov S.G., Maxambetova U., Dauletmuratova R.


«METROLOGIYA, STANDARTLASTÍRÍW HÁM SERTIFIKATLASTÍRÍW”
páninen
ÁMELIY SHÍNÍǴÍWLAR


oqıw-metodikalıq qollanba

Nókis – 2022 jıl
Dúziwshiler: Muhammed al-Xorezmiy atındaǵı TITU Nókis filialı «Sanlı texnologiyalar hám ekonomika» kafedrası аssistеnti Kаypnazarov S.G.

Muhammed al-Xorezmiy atındaǵı TITU Nókis filialı «Sanlı texnologiyalar hám ekonomika» kafedrası аssistеnti Maxambetova U.

Muhammed al-Xorezmiy atındaǵı TITU Nókis filialı «Sanlı texnologiyalar hám ekonomika» kafedrası аssistеnti Dauletmuratova R.

Pikir bildiriwshiler׃ Muhammed al-Xorezmiy atındaǵı TITU Nókis filialı «Sanlı texnologiyalar hám ekonomika» kafedrası baslıǵı e.i.k., doc. Arzuova Sh.
Berdax atındaǵı QMU «Yarım ótkizgishler fizikası» kafedrası docenti, f.-m.i.k. Sharibaev M.
Bul oqıw-metodikalıq qollanba joqarı hám orta arnawlı oqıw ornı studentlerine «Ólshew quralları» nıń esaplaw hám grafik imkаniyatların ámeliy usılda úyreniwleri ushın arnalǵan.

Muhammed al-Xorezmiy atındaǵı Tashkent informaciyalıq texnologiyaları universiteti Nókis filialı ilimiy keńesiniń 2022 jıl 30 mart №8 sanlı bayannaması menen baspaǵa usınıs etildi.

1-ámeliy shınıģıw. Ózbekistan Respublikasınıń «Metrologiya haqqında»ģı nızamın úyreniw.

Jumıstıń maqseti:

-Ózbekistan Respublikasınıń «Metrologiya haqqında»ģı nızamın úyreniw.

28.12.1993 j.

N 1004-XII

Bul nızamģa tómendegilerge muwapıq ózgertiwler kiritilgen

ÓzR 26.05.2000 j. 82-II-san nızamı,

ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı,

ÓzR 30.04.2013 j. ORQ-352-san nızamı,

ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı

I bólim. Ulıwma qaģıydalar (1 - 4-1-statyalar)

II bólim. Ólshem birlikleri, olardı qayta payda etiw hám qollanıw (5 - 8-statyalar)

III bólim. Ózbekistan Respublikasınıń metrologiya xızmetleri (9 - 11-statyalar)

IV bólim. Mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı (12 - 19-statyalar)

V bólim. Metrologiya islerin finanslıq támiyinlew (20 - 21-statyalar)

I BÓLIM. ULÍWMA QAĢÍYDALAR

1-statya. Tiykarģı túsinikler

Usı nızamģa tómendegi tiykarģı túsinikler isletilmekte:

"metrologiya" - ólshewler, olardıń jalģız birlikte alıwın támiyinlew usılları quralları hámde talap etiletuģın anıqlıqqa erisiw jolları haqqındaģı pán;

"birden-bir ólshew birligi" – ólshewlerdiń nátiyjeleri nızamlastırılģan birliklerde rásmiylestirilgen hám qátelikleri berilgen itimallıqta belgili bolģan ólshew halatı;

"ólshew quralı" - ólshewler ushın paydalanılatuģın hám normallasqan metrologiyalıq qásiyetke iye bolģan texnika quralı;

"birlik etalonı" - ólshem birligin basqa ólshew qurallarına ótkiziw maqsetinde onı qayta payda etiw hám saqlaw ushın mólsherlengen ólshew quralı; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-sandı nızamı basındaģı xatbası)

"mámleketlik etalonı" – milliy organnıń qararı menen Ózbekistan Respublikası aymaģinde ólshew birliginıń ólshemi sıpatında tán alınģan etalon;

"metrologiyalıq xızmeti" – mámleketlik organları hám yuridikalıq shaxslardıń metrologiya xızmetleri tarmaģı hámde olardıń ólshewler jalģız birlikte bolıwın támiyinlewge qaratılģan iskerligi;

"mámleketlik metrologiya qadaģalawı" – metrologiya qaģıydalarına ámel etiliwin tekseriw maqsetinde mámleketlik metrologiya xızmeti organları ámelge asıratuģın iskerlik;

"ólshew quralların tekseriwden ótkiziw" – ólshew qurallarınıń belgilep qoyılģan texnikalıq talaplarģa muwapıqlıģın anıqlaw hám tastıyıqlaw maqsetinde mámleketlik metrologiya xızmeti organları (wákillik berilgen basqa organlar, shólkemler) tárepinen orınlanatuģın operaciyalar kompleksi;

"ólshew quralların sınaw" – metrologiyalıq táreplerdiń haqıyqıy mánislerin hám ólshewbirlikleriniń qollanıwģa jaramlılıģın anıqlaw hám de tastıyıqlaw maqsetindesınaw laboratoriyası (orayı) orınlaytuģın operaciyalar kompleksi; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı xatbası)

ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamına muwapıq on birinshi xat basıwın arıp túpanģan "ólshew quralların jasaw (dúzetiw, satıw, ijaraģa beriw) ushın licenziya" – mámleketlik metrologiya xızmeti tárepinen yuridikalıq hám fizikalıq shaxslarģa berilatuģın, bul iskerlikleri menen qollanıw huqıqine aylandırıwshı hújjet.

"ólshew quralların metrologiyalıq attestaciyalaw" - jalģız etalonlarda islep shıģarılatuģın (yaki Ózbekistan aymaģına jalģız etalonlarda alıp kirilatuģın) ólshew qurallarınıń qásiyetlerin paydalanıw izertlew tiykarında olar qollanıw ushın tuwrı ekenliginiń metrologiya xızmeti tárepinen tán alınıwı;

"metrologiya xızmetleri, orayları, laboratoriyaların akkreditaciyalaw" – metrologiya xızmetleri, orayları, laboratoriyalarınıń belgilengen akkreditaciya etiw tarawında ólshewlerdiń jalģız birligin támiyinlew boyınsha islerdi orınlawģa wákillikliekenliginiń rásmiy jaqtan tastıyıqlanıwı; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san dizimi baspasındaģı xatbası)

"yuridikalıq shaxslardıń metrologiya xızmetlerin, ólshew quralların sınaw boyınsha kalibrlew laboratoriyaların (orayların) akkreditaciyalaw" - yuridikalıq shaxslar metrologiya xızmetleriniń, sınaw laboratoriyalarınıń (oraylarınıń) belgilengen tartıpte ólshew quralların sınaw boyınsha islerdi orınlawģa wákillikli ekenliginiń rásmiy jaqtan tastıyıqlanıwı; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san dizimi baspasındaģı xatbası)

"ólshewlerdiń orınlanıw metodikaların metrologiyalıq attestaciyalaw" - ólshewlerdi orınlaw metodikasınıń oģan qoyılģan metrologiya talaplarına sáykesligin bahalaw hám de tastıyıqi maqsetinde izertlew ótkiziw; (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı xatbası)

"ólshewlerdiń orınlanıw metodikası" - operaciyalar hám qaģıydalar kompleksi bolıp, olardıń orınlanıwı qáteleri beligili bolģan ólshew nátiyjelerin alıwdı támiyinleydi; (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı xatbası)

"sınaw quralların metrologiyalıq attestaciyalaw" – sınaw qurallarınıń normalanģan texnikalıq xarakteristikaları texnikalıq jaqtan tártipke salıstırıwındaģı normativ hújjetler talaplarına muwapıqlıģın anıqlaw; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san diziminemuwapıq kiritilgen xatbası)

"sınaw quralı" - sınawlar ótkiziw ushın mólsherlengen, normallasqan texnikalıq xarakteristikaları bolģan texnikalıq qurilme, statya hám (yaki) material. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san dizimine muwapıq kiritilgen xatbası)

2-statya. Metrologiya haqqındaģı nızam hújjetleri

Metrologiya haqqındaģı nızam hújjetleri usı nızamnan hám Ózbekistan Respublikasınıń nızam hújjetlerinen ibarat.

Qaraqalpaqstan Respublikasındaģı metrologiya tarawındaģı qattúpar Qaraqalpaqstan Respublikası nızam hújjetleri menen de tártipke salınadı.

3-statya. Xalıq aralıq shártnamalar hám kelisimler

Bashárti xalıq aralıq shártnamada yaki kelisimne Ózbekistan Respublikasınıń metrologiya haqqındaģı nızam hújjetlerine ózgeshe qaģıydalar belgilengen bolsa, xalıq aralıq shártnama yaki kelisim qaģıydaları qollanadı.

4-statya. Metrologiyaģa tiyisli iskerlikti mámleket tárepinen basqarıw

Metrologiyaģa tiyisli iskerlikti mámleket tárepinen basqarıwdı metrologiya boyınsha milliyorgan – Ózbekistan standartlastırıw, metrologiya hám sertifikatlastırıw agentligi ("Ózstandart" agentligi) ámelge asıradı. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı bólim)

"Ózstandart" wákilligine: (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı xatbası) metrologiya tarawındajalģız mámleketliksiyasatın ámelge asırıw, metrologiyaģa tiyisli iskerlikti aymaqlar aralıq hám tarmaqlar aralıq muwapıqlastırıw; (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı xatbası) milliy etalonlardı jaratıw, tastıyıqlaw, saqlaw hám qollap-quwatlaw hám de olardıń xalıq aralıq dárejede salıstırıliwin támiyinlew qaģıydaların belgilew; (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı xatbası) ólshew quralları, usılları hám nátiyjelerine qoyılatuģın ulıwma metrologiyalıq talaplardı anıqlaw; mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawın ámelge asırıw; metrologiya máseleleri boyınsha normativ-huqıqıy hújjetlerdi hám normativ hújjetlerdi qabılatıw, sonıń ushında mámlekettiń basqa basqarıw organları menen birgelikte qabılatıw; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san dizimi baspasındaģı xatbası) metrologiya tarawındailimiy hám injener-texnikalıq kadrlar tayarlaw;

Ózbekistan Respublikasınıń metrologiya tarawındaģı xalıq aralıq shártnamalarına ámel etiliwiústinen qadaģalawdı ámelge asırıw; metrologiya máseleleri boyınsha xalıq aralıq shólkemler iskerliginde qatnasıw kiredi; Ózbekistan Respublikasınıń ólshewlerdiń jalģız birlikte bolıwın támiyinlew sisteması iskerlik alıp barıwı hám rawajlanıwın hám de onıń xalıq aralıq olshew sisteması hám basqa mámleketlerdiń ólshewler sistemaları menen uyģunlasıwın támiyinlew; (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı xatbası) tutıniwshiler huquqların, puqaralardıń jalģız aqıáwipsizligin, átirap-ortalıqtı hám de mámleket máplerine tuwrı ólshew nátiyjeleriniń unamsız aqıbetlerinen qorǵanıwģa tiyisli is-ılajlardı ámelge asırıw. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı xatbası)

4-1-statya. Ólshewlerdiń jalģız birlikte bolıwın támiyinlewge tiyisli normativ hújjetler

Ólshewlerdiń jalģız birlikte bolıwın támiyinlewge tiyisli, metrologiya normaları hám qaģıydaların belgilewshi hám de Ózbekistan Respublikası aymaģinde májbúriy kúshke iye bolģan normativ hújjetlerdi tastıyıqlaw hám mámleket sistemasına ótkizıwdı "Ózstandart" agentligi ámelge asıradı.

Ózbekistan Respublikasınıń kárxanaları, shólkemleri, mámleketlik basqarıw organları, yuridikalıq shaxslar birlespeleri metrologiya tarawındaģı mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı qollanılatuģın sheńberdensırtqdaģı normalar hám qaģıydalardı belgileytuģın, ólshewlerdiń jalģız birlikte qalıwın támiyinlewge tiyisli, "Ózstandart" agentligi tárepinen tastıyıqlanģan normativ hújjetlerdi anıqlastıratuģın hám olarģa qayshı bolmaģan normativ hújjetlerdi óz wákillikleriátirabindeislep shıǵıwleri hám de tastıyıqlawları múmkin. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san dizimi baspasındaģı statya)

II BÓLIM. ÓLSHEMBIRLIKLERI, OLARDÍ QAYTA PAYDA ETIW QOLLANÍW

(ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san dizimi baspasındaģı bólim atı)

5-statya. Ólshem birlikleri

(ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı statya atı)

(Aldıńģı basılımın qarań)

Ózbekistan Respublikası Xalıq aralıq ólshemler sisteması (SI)nıń fizikalıq ólshem birliklerin belgilengen tártipte qollanıwģa jol qoyıladi. Ólshem birlikleriniń atı, belgisi, olardı jazıwģa qollanıw qaģıydaları "Ózstandart" tıń taqdımnamasınamuwapıq Ózbekistan Respublikası ministrler Kabineti tárepinen tastıyıqlanadı. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san dizimi baspasındaģı bólim)

Ózbekistan Respublikası ministrler Kabineti Xalıq aralıq ólshemler sistemasına kiritilımegen ólshemlerdi qollanıwģa ruxsat beriwi múmkin.

Sırtqı tarawiskerligin ámelge asırıw waqtında kontrakt shártlerine muwapıq ólshemlerdiń ózge birliklerine isletiliwi múmkin. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim)

6-statya. Ólshemler birlikleriniń etalonları

(ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındģı statyası)

Ólshemlerdiń birlikleri etalonlar járdeminde saqlanadı hám qayta tayarlanadı. (ÓzR 11.12.2014 j.ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim)

Etalonlardı jaratıw, tastıyıqlaw, saqlawģa qollanıw tártibin "Ózstandart" belgileydi. (ÓzR

25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

7-statya. Ólshew quralları hám sınawquralları

(ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı statyası)

Paydalanıw dep alģan ólshew quralları hám sınaw quralları ólshew nátiyjeleriniń nızamlastırılģan birlikler dep belgilep qoyılģan anıqlap alıwın támiyinlewi hám qollanıw shártlerine sáykes keliwi lazım. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim)

Texnika quralların ólshew quralları hám sınaw qurallar ishine kiritiw kriteriyaların "Ózstandart" agentligi belgileydi. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim).

8-statya. Ólshewlerdi orınlawmetodikaları

Ólshewlerdi orınlaw metodikaları ólshew nátiyjeleriniń qáteliklerin bahalawdı óz ishine alıwı hám ólshew ótkizıwdıń bar shárayatlarında belgilep qoyılģan anıqlıqtı támiyinlewi lazım. Ólshewler belgilengen tártipte attestaciyalanģan ólshewlerdiń orınlanıw metodikalarınamuwapıq halda ámelge asırıliwi lazım. (ÓzR 26.05.2000 j. 82-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

Ólshewlerdi orınlaw metodikaların islep shıǵıw hám metrologiyalıq attestaciyalaw tártibin"Ózstandart" belgileydi. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

III BÓLIM. ÓZBEKISTAN RESPUBLIKASÍNÍŃ METROLOGIYA XÍZMETLERI

9-statya. Ózbekistan Respublikası metrologiya xızmetiniń dúzılıwı

Ózbekistan Respublikası metrologiya xızmeti mámleketlik metrologiya xızmetinen hám yuridikalıq shaxslardıń metrologiya xızmetlerinen quraladı.

10-statya. Mámleketlik metrologiya xızmeti

"Ózstandart" basshılıq etetuģın mámleketlik metrologiya xızmetine Qaraqalpaqstan Respublikası, wálayatlar hám Tashkent qalasındaģı mámleketlik metrologiya xızmeti organları kiredi. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

Mámleketlik metrologiya xızmeti organları mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawın, sonday aq iskerliktiń basqa túrlerin bar nızam hújjetlerine muwapıq ámelge asıradı.

11-statya. Yuridikalıq shaxslardıń metrologiya xızmetleri

Yuridikalıq shaxslardıń metrologiya xızmetleri zárúrlik bolģan hallarda ólshewlerdiń jalģızbirligin támiyinlew boyınsha islerdi orınlaw hám metrologiya qadaģalawın ámelge asırıw ushın dúzıladi.

Yuridikalıq shaxslar metrologiya xızmetleriniń huquq hám erkinliklerimámleketlik metrologiya xızmeti organları menen kelisip alınģan nızamlar menen belgilenedi.

IV BÓLIM. MÁMLEKETLIK METROLOGIYA TEKSERIWI HÁM QADAĢALAWÍ

12-statya. Mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawın ótkiziw tártibi

Mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı mámleketlik metrologiya xızmeti organları tárepinen metrologiya normaları hám qaģıydalarına ámel etiliwin tekseriw maqsetinde ámelge asırıladı.

Mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı metrologiya tarawındaģı nızam hújjetleri talaplarına muwapıq ámelge asırıladı.

13-statya. Mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı ob’ektleri

Tómendegiler mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawınıń ob’ektleri bolıp esaplanadı:

etalonlar; ólshew quralları; sınaw quralları; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamına muwapıq kiritilgen xatbası)

ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-sannızaminemuwapıq tórtinshi-jetinshi xatbasıları besinshi-segizinshi xatbasılar dep esaplansınzatlar hám materiallar standart etalonları; informaciya-ólshew sistemaları; ólshewlerdi orınlaw metodikaları; metrologiya normaları hám qaģıydalarına názerde tutılģan ózge ob’ektler.

14-statya. Mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı qollanılatuģın tarawlar

Mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı: sawlıqtı saqlaw, veterineriya, átirap-ortalıqtı qorģaw; materiallıq baylıqlardı hám energetikalıq resursların esapqa alıw; taraw, bajıxana, pasta hám salıq operaciyaların ótkiziw, telekommunikaciya xızmetlerin kórsetiw; (ÓzR 26.05.2000 j. 82-II-san nızamıbaspasındaģı xatbası)

Záhárli, jengil janıwshı, pártlewshı hám radioaktiv zatlardı saqlaw, tasıw hám de joq etip turıw; mámleket qáwipsizligin támiyinlew; miynet qáwipsizligin hám transport háreketi qáwipsizligin támiyinlew; sertifikatlanatuģın ónimniń qáwipsizligi hám sapasın anıqlaw; geodeziyalıq hám gidrometeorologiyalıq isler; ólshew quralların mámleketlik sınawdan, tekseriwden, kalibrlewden, dúzetiw hám metrologiyalıq attestaciyadan ótkiziw; paydalı qazılmalardı qazıp alıw; milliy hám xalıq aralıq sport rekordların dizimge alıwģa qarata qollanıladı.

Ózbekistan Respublikasınıń nızam hújjetlerine muwapıq mámleketlik metrologiya tekseriwi hám qadaģalawı iskerliktiń ózge qásiyetlerine qaratada qollanılıwı múmkin. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim)

15-statya. Mámleketlikmetrologiya tekseriwi hám qadaģalawı túrleri

Mámleketlik metrologiya tekseriwi tómendegi tárizde ámelge asırıladı: ólshew qurallarınıń túrlerin hám tastıyıqlaw; ólshew quralların, sınaw quralların hám ólshewlerdiń orınlanıw metodikaların metrologiyalıq attestaciyalaw; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı xatbası)

Ólshew quralların, sońinde, etalonlardı tekseriwden ótkiziw, sınaw; ólshew quralların, sınaw quralların hámde ólshewlerdiń orınlanıw metodikaların sınaw, tekseriwden ótkiziw, metrologiyalıq attestaciyalaw, ólshew quralların, sınaw quralların hám metrologiya iskerliktiń basqa muayan túrlerin sınaw huqıqın bere alıwıushın metrologiya xızmetleri, orayları, laboratoriyaların akkreditaciyalaw; (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san Nızamı baspasındaģı xatbası)

ÓzR 30.04.2013 j. ORQ-352-san nızamına muwapıqaltınshı xatbasında hám fizikalıq shaxslardıń ólshew quralların tayarlaw, realızaciyalaw, olardıń ijarası menen shuģıllanıwģa tiyisli iskerligi licenziyalanıp atırģanda bul shaxslardıń belgilengen metrologiya normaları hám qaģıydalarına ámel etiwlerin bahalaw hámde tastıyıqlaw; (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san Nızamı baspasındaģı xatbası) (Aldıńģı bólimine qarań) ÓzR 30.04.2013 j. ORQ-352-san nızamına muwapıq jetilshi xatbası altınshı xatbasına esaplansın ólshewlerdiń, sınawlardıń orınlanıw sapasın hám metrologiya iskerliginiń basqa túrlerin bahalaw. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı xatbası).

Mámleketlik metrologiya qadaģalawı: ólshew quralların tayarlaw, dúzetiw, olardıń ijarası menen shuģıllanıw, olardı realızaciyalaw, olardıń halatına qollanılıwı (ólshemler birlikleri etalonların, zatlar hám materiallar quramı hámde qásiyetleriniń standart etalonların, ólshew sistemaların qosqan halda); (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı xatbası) ólshewlerdiń orınlanıw metodikalarınıń qollanılıwı; belgilengen metrologiya normaları hám qaģıydalarına ámel etiliwihámde akkreditaciyalanģan metrologiya xızmetleri, orayları, laboratoriyalar iskerligiústinen ámelge asırıladı. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

Zárúr hallarda "Ózstandart" qararınamuwapıq metrologiya tekseriwi hám qadaģalawdıń basqa túrleri hám formalarında belgileniwi múmkin. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

16-statya. Ólshew qurallarınıń túrlerin tastıyıqlaw

Usı nızamnıń 14-statyasında kórsetilgen tiyisli paydalanılatuģın, islep shıģarılıwı hám import boyınsha shetten alıp keliniwı lazım bolģan ólshew quralları mámleketlik sıınawlarınan (keyinirek olardıń túrin tastıyıqlaw shárti menen) yaki metrologiyalıq attestaciyadan ótkizılıwı lazım.

Ólshew qurallarınıń mámleketlik sınawların ótkiziw, túrin tastıyıqlaw hám Mámleketlik reestrine kiritıwdı "Ózstandart" ámelge asıredi. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

Tastıyıqlanģan ólshew qurallarına yaki olardıń paydalanıw hújjetlerineislep tabiwshi Mámleketlik reestri belgisin qoyıwı shárt.

Ózbekistan Respublikası aymaģinen sırtqda ótkizilgen ólshew quralların sınaw hám metrologiyalıq attestaciyalaw nátiyjelerin Ózbekistan Respublikası qollanıw Ózbekistan Respublikasıministrler Kabineti tárepinen belgilengen tártipte, Ózbekistan Respublikasınıń xalıq aralıq shártin ámege asırıwģa alınģan halda ámelge asırıladı. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim)

17-statya. Ólshew quralların tekseriwden ótkiziw

Tekseriwden ótkizılıwı lazım bolģan ólshew quralları taperleriniń dizimi "Ózstandart" tárepinen tastıyıqlanadı. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı bólim)

Yuridikalıq shaxslardıń akkreditaciyalanǵan metrologiyalıq xızmetlerine ólshew quralların tekseriwden ótkiziw huqıqı beriliwi múmkin.

Ózbekistan Respublikası aymaģinen sırtqda ótkizilgen ólshew quralların tekseriwden ótkiziw nátiyjelerin Ózbekistan Respublikası qollanıw Ózbekistan Respublikası ministrler Kabineti tárepinen belgilengen tártipte, Ózbekistan Respublikasınıń xalıq aralıq shártnamaları basshılıqqa alınģan halda ámelge asırıladı. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim).

17-1-statya. Ólshew quralların sınaw

(ÓzR 26.05.2000 j. 82-II-san nızamına muwapıq kiritılgen statya)

Usı nızamnıń 14-statyasında kórsetip ótilgenin tarawlarda qollanılatuģın hám májbúriy tekseriwden ótkizilımeytuģın ólshew quralları olardı islep shıģarıw, realızaciyalaw, isletiw, ijaraģa beriw, dúzetıwda hám Ózbekistan Respublikası aymaģine alıp kiriwde sınawdan ótkizılıwı múmkin.

Ólshewquralların sınaw huqıqı yuridikalıq shaxslardıń akkreditaciyalanģan metrologiya

xızmetlerine, akkreditaciy alanģan sınaw laboratoriyalarına (oraylarına) beriliwi múmkin. (ÓzR

11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim)

Yuridikalıq shaxslardıń metrologiya xızmetlerin, sınaw laboratoriyaların (orayların) ólshew quralların sınaw boyınsha islerdi orınlaw ushın akkreditaciyalaw tártibi hám sınawdı ótkiziw tártibi "Ózstandart" agentligi tárepinen belgilenedi. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı bólim)

Ózbekistan Respublikası aymaģinen sırtqda ótkizilgen ólshew quralların sınaw nátiyjelerin Ózbekistan Respublikası qollanıw Ózbekistan Respublikası ministrler Kabineti tárepinen belgilengen tártipte, Ózbekistan Respublikasınıń xalıq aralıq shártnamaları basshılıqqa alınģan halda ámelge asırıladı. (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamına muwapıq kiritılgen bólim). ÓzR 30.04.2013 j. ORQ-352-san nızamına muwapıq 18-statya óz kushın joģaltqan.

18-statya. Ólshew quralların tayarlaw, realızaciyalaw hám olardıń ijarası menen shuģıllanıw ushın yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardıń iskerligine licenziya beriw

Usı nızamnıń 14-statyasında kórsetilgen sheńberde qollanılıwı múmkin bolģan ólshew quralların tayarlaw, realızaciyalaw hám olardıń ijarası menen shuģıllanıw nızam hújjetlerinemuwapıq berilatuģın licenziya tiykarında jergilikli hám fizikalıq shaxslar tárepinen ámelge asırıladı. (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı baspasındaģı statya) (Aldıńģı basilmesına qarań)

18-1-statya. Yuridikalıq shaxslardı metrologiya islerin hám xızmetlerin ámelge asırıw huqıqın iyelep alıw ushın akkreditaciyalaw

(ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı baspasındaģı statya)

Texnikalıq jaqtan tártipke salıw tarawındaģı normativ hújjetlerdiń metrologiyalıq ekspertızasın, usı nızamnıń 14-statyasında názerde tutılģan tarawda qollanılıwı hám paydalanılıwı múmkin bolģan ólshew qurallarınıń, sınaw qurallarınıń, ólshewler orınlanıwı metodikalarınıń metrologiyalıq attestaciyasın ótkiziw, ólshew quralların tekseriwden ótkiziw, sınaw, sınaw huqıqineiye bolıwıushın yuridikalıq shaxslardı akkreditaciyalaw belgilengen tártipte "Ózstandart" agentligi tárepinen ámelge asırıladı.

Texnikalıq jaqtan tártipke salıw tarawındaģı normativ hújjetlerdiń metrologiyalıq ekspertızasın, usı nızamnıń 14-statyasında názerde tutılģan tarawda qollanılıwı hám paydalanılıwı múmkin bolģan ólshew qurallarınıń, sınaw qurallarınıń, ólshewler orınlanıwı metodikalarınıń metrologiyalıq attestaciyasın, ólshew quralların tekseriwden ótkizıwdı, sınawdı, sınawdı ámelge asırıwshı akkreditaciyalanǵan metrologiya xızmetleri, orayları, laboratoriyalar iskerliginiń inspekciya qadaģalawı belgilengen tártipte "Ózstandart" agentligi tárepinen ámelge asırıladı.

19-statya. Metrologiya normaları hám qaģıydaların buzģanlıq ushın juwapkerlik

Usı nızamnıń qaģıydaları, sondayaq metrologiya normaları hám qaģıydaları buzılıwında ayıpker bolģan Ózbekistan Respublikasınıń yuridikalıq hám fizikalıq shaxsları, mámleketlik basqarıw organlarınan nızam hújjetlerine muwapıq juwapker boladı.

V BÓLIM. METROLOGIYA ISLERIN FINANSLIQ TAMIYINLEW

20-statya. Mámlekettárepinenfinanslıqtámiyinlew

Mámleket tárepinen tómendegiler: metrologiyanı rawajlandırıw istiqbolların islep shıǵıw; metrologiya tarawında rásmiy informaciyalar menen támiyinlew; metrologiya boyınsha xalıq aralıq, aymaqlıq shólkemlerdiń isinde qatnasıw hám metrologiya boyınsha shet el milliyxızmetleri menen isler orınlaw; metrologiya boyınsha xalıq aralıq, aymaqlıq normalar hámde qaģıydalardı islep shıǵıw hám islep shıǵıwda qatnasıw; metrologiya tarawındaģı normativ-huqıqıy hújjetlerdi hám normativ hújjetlerdi islep shıǵıw (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-sanlı Nızamı); metrologiya boyınsha ulıwma mámleketlik áhmiyetke iyeilimiy-izertlew hám ózgeislerdi ótkiziw; ólshewlerdiń jalģız birligin támiyinlewge tiyisli "Ózstandart" agentligi tárepinen tastıyıqlanatuģın normativ hújjetlerdi islep shıǵıw (ÓzR 25.04.2003 j. 482-II-san nızamı); ólshem birlikleriniń etalonların hám óte anıq etalonlıq ólshew quralların islep shıǵıw, jetilistırıw, jasaw, saqlaw, qollanıw, satıp alıw hám saqlaw, sonday aq olardıń xalıq aralıq dárejede salıstırıliwin támiyinlew (ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-san nızamı); zatlar hám materiallar quramı hámde qásiyetleriniń standart etalonların, sonday aq zatlar hám materiallardıń fizikalıq konstantaları hámde qásiyetlerinetiyisli standart spravka maģlıwmatların islep shıǵıw hám eńgiziw mámleketlik sistemaların rawajlandırıwģa tiyisli isler.

21-statya. Metrologiya isleri hám xızmetleri ushın haq tólew

(ÓzR 11.12.2014 j. ORQ-381-sanlı Nızamı)

Ólshew quralların sınaw, tekseriwden ótkiziw, ólshewler orınlanıwınıń metodikaların attestaciyalaw, texnikalıq jaqtan tártipke salıw tarawındaģı normativ hújjetlerdi metrologiyalıq ekspertıza etiw, texnikalıq jaqtan tiykarliligihámde belgilengen metrologiya normaları qaģıydalarınamuwapıqlıģın bahalaw, sonday aq metrologiya iskerliginiń mámleket tárepinen finanslastırıw tarawine kirmeytuģın basqa túrleri ushın haq dúzılatuģın shártnamalar shártlerine muwapıq mápdar shaxslar tárepinen tólenedi.