Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zamonaviy uzluksiz ta

Tayanch so‘zlar: gerontopedagogika, keksalik, qarilik, kasbiy sifatlar va fazilatlar, ustoz-
shogird.
Резюме: В данной статье освещается особенности старческого периода активной 
профессиональной деятельности преподавательской личности в качестве предмета 
геронтопедагогики.
Ключевые слова: Геронтопедагогика, старчество, профессиональные свойства и 
качества, мастер-ученик 
Abstract: This article highlights the features of the senile period of active professional 
activity of the teacher personality as a subject of gerontopedagogics
Keywords: Gerontopedagogics, senile, professional characteristics and qualities, master-
student 
 
Ta’lim-tarbiya sohasida amalga oshayotgan tub islohotlar mamlakatimiz taraqqiyotining 
ustuvor yo’nalishlarini belgilab berishga xizmat qilmoqda. Ayniqsa, innovatsion texnologiyalari 
ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiqi pedagogik tafakkurga ega bo’lgan, yuksak ma’naviyatli 
o’qituvchilar-ustoz-murabbiylar tajribasiga tayanishni taqozo etadi. 
Davr talabiga hamohang ravishda kasbiy pedagogik faoliyatni takomillashtirish, o’qituvchi 
shaxsidan chuqur bilim hamda insonparvarlik namunalarini talab etadi. Biz fikr yuritayotgan 
gerontopedagogika fani pedagogika turkum fanlar qatoriga kirib, mutaxassisning hayot tajribasini 
alohida nazarda tutadi. 
Har bir fan o’zining predmeti, maqsadi va vazifalari hamda metodologik asoslariga ega 
bo’ladi. Gerontopedagogika fan sifatida o’qituvchi shaxsining faol kasbiy faoliyatini keksalik 

---

 ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
670 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ 
davrida ham saqlab qolishning o’ziga xos printsip, metod va usullari majmuini o’rganuvchi fan 
hisoblanadi. Ammo bu o’rinda asosiy dolzarb muammo o’qituvchining sog’lom qarishi va ijtimoiy 
faollikni saqlagan holda uzoq umr ko’rishi biologiya, pedagogika, psixologiya va valeologiya kabi 
qator fanlarning uchrashuv nuqtasida qay darajada hal etilishi lozimligi o’z echimini topmog’i 
lozim. 
Gerontopedagogikaning asosiy vazifalar: 
1. O’qituvchining erta qarishi sabablarini aniqlash va uni pedagogik chora-tadbirlarini 
belgilash. 
2. O’qituvchining sog’lom qarishi va ijtimoiy faolligini uzaytirish orqali o’quvchi va talaba-
yoshlar tarbiyasiga, xalqqa va mamlakat ravnaqiga xizmat qilishga, xayrli ishlarga bosh-qosh 
bo’lishga qaratish. 
3. Keksa o’qituvchining ijtimoiy faollik omillari va uzoq yashash sirlarini asoslash. 
4. Pedagogik turkum fanlar tizimida gerontopedagogikaning o’rni va uning samaradorlik 
darajasini, ayniqsa “ustoz-shogird” maktabi an’analariga qo’shgan hissasini tahlil etish. 
5. O’qituvchi shaxsini sog’lom qarishi va uzoq yashashiga qaratilgan ilmiy amaliy hamda 
o’quv-metodik tavsiyalar ishlab chiqish. 
Tabiiyki, o’qituvchi shaxs sifatida o’zining individual xususiyatlari hayot tarzidan kelib 
chiqib, bir xil qarimaydi. Ilmiy kuzatuvlarga ko’ra uning sabablari: 
1) o’z kasbiga qiziqmaslik orqali ish faoliyatida ko’plab qiyinchiliklarga duch kelish, bolajon 
bo’lolmaslik; 
2) kasbiy gigienaga amal qilmaslik; 
3) ijodiy ish bilan deyarli shug’ullanmaslik; 
4) jismoniy harakatning kamligi; 
5) oilaviy hayotda muammolarning ko’pligi. 
Inson qalbi poklik, musaffolik, tiniqlik, beg’uborlik va ezgulikka mo’ljallangan makon. 
Ammo hayotda qalbga bo’lgan munosabat masalasi bir xil kechmaydi. Ayrim insonlar turli xil illat, 
shon-shuhrat va har xil qusurlarni ham qalbga joylab umrguzoronlik qilishni hayot tarziga aylantirib 
oladi. Bunday hol o’qituvchi va uning kasbiy faoliyatiga mutlaqo ziddir. O’quvchiga bildirilgan 
yaxshi tilaklar va kasbiy pedagogik faoliyatdagi sharafli hamda xayrli ishlar umrni uzaytiradi. 
Niyat, umid, istak qalbni mustahkamlaydigan halqadir. Agar u kasbni sevmaslik, beg’amlik, 
o’zidagi bilim va yaxshilik bilan omuxta bo’lmasa. 
Shuning uchun ham har bir sohaga xos kasbiy sifatlar va fazilatlar mavjud. insoniylik nuqtai 
nazaridan kasblarning bir-biriga o’xshashlik tomonlari kuzatilsada, professiografik jihatdan bir-
biridan farq qiladi. Kasbiy sifatlar va fazilatlar biror soha mutaxassisini boshqa soha vakillaridan 
ajratib turishga hamda faoliyat samaradorligini ta’minlashga qaratiladi. Ammo ijtimoiy hayotda 
inson har xil holat va vaziyatlarga duch keladi, turli kasb egalarini ko’radi. 
Buyuk daho Navoiy insoniy fazilatlari bo’lmagan, dunyoga kelib maqsadsiz yashab 
o’tayotgan, ya’ni foydali shaxs bo’lishga intilmagan kimsalarni hammomga kirib mag’zavaga 
bo’lanib nopok chiqqanlarga qiyos qiladi: 
Kamol et kasbkim, olam uyidin, 
Senga farq o’lmag’ay g’amnok chiqmoq. 
Jahondin notamom o’tmas biiaynih, 
Erur hammomdin nopok chiqmoq. 
Gerontopedagogika fan sifatida nafaqat keksa o’qituvchi faoliyati, balki uning yoshlar 
tarbiyasiga qo’shayotgan hissasi, jamiyatda sodir bo’layotgan turli illatlarga munosabati hamda 
“Ustoz-shogird” maktabi an’analaridagi o’rnini tahlil etish ham davr talabi hisoblanadi. Ta’kidlash 
joizki, bugungi kunda hayot ko’rgan yoshi ulug’ ustoz-murabbiyning barhayot saboqlari pedagogik 
va hayotiy tajribasini ta’lim-tarbiya jarayonida qo’llash, navqiron avlodning istiqboli, kamoloti 
yo’lidagi burchlarini belgilash bilan bir qatorda keng qamrovda o’qituvchilariga, ota-onasi, ayol 

---