Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti pedagogika fakulteti

Yordamchi maktabda yozma nutqning buzilishlarini tо‘g‘rilash bо‘yicha logopedik ishlarning о‘ziga xos tomonlari.Aqli zaif о‘quvchilarda yozma nutqdagi buzilishlarni bartaraf etishda oliy nerv faoliyatining о‘ziga xos tomonlarini, aqli zaif bolalarni psixopotologik о‘ziga xosliklarini ham hisobga olish zarur.

Shu munosabat bilan yordam maktabda о‘qish va yozuv buzilishlarini korreksiyalash (tо‘g‘rilash), idrok qilish faoliyatining, qiyoslashning, analiz va sintezning rivojlanishi bilan uzviy bog‘langan bо‘lishi kerak. Masalan, fonetik jihatdan yaqin bо‘lgan tovushlarni qiyoslashdan keng foydalaniladi (akustik, artikulyator – akustik, disgrafiya, fonematik disleksiya), shuningdek, gap qurilishining analizi, sо‘zning tovush bо‘g‘in strukturasining analizi va kо‘rish analizi – sentizidan ham keng foydalaniladi.

Yordamchi maktabda yozma nutq buzilishlarini bartaraf qilishda turli psixik funksiyalarni, eng kichik shakllaridan boshlab, rivojlantirish zaruriyati tug‘iladi. Xususan, fonematik analiz va sentizning rivojlantirilishi unli tovushni boshqalari doirasida ajratib kо‘rsatishdan boshlanadi. О‘qish va yozuvdagi buzilishlarni bartaraf qilish, og‘zaki nutq buzilishlarini sistema sifatida tо‘g‘rilash bilan uzviy bog‘liq ravishda о‘tkaziladi.

Aqli zaif о‘quvchilarning о‘qishdagi buzilishlari 1-sinfdayoq ya’ni yozuv jarayonining 2-sinfdagi buzilishlaridan oldin namoyon bо‘ladi. Buni aqli zaif bolalarda о‘qish jarayoniga qaraganda kechroq о‘zlashtiriladigan yozuv jarayonining murakkabligi bilan tushuntirish mumkin. Shu sababli yordamchi maktabda logopedik ishni о‘qishdagi buzilishlarni tо‘g‘rilashdan boshlash lozim. Bir vaqtning о‘zida dsgrafiya profilaktikasini amalga oshirib borish zarur, chunki, disgrafiya bilan dileksiya mexanizmi kо‘p tomondan bir-biriga о‘xshash.

Shunday qilib, yordamchi maktabda logopedik ishlar kо‘plab о‘ziga xosliklar bilan xarakterlanadi, lura oliy nerv faoliyati, aqli zaif bolalarning psixologik о‘ziga xos tomonlari, shuningdek, bu bolalarda nuqsonlar strukturasi, mexannizmlari, simptomatikalaridan kelib chiqadi.