Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muhandislik va kompyuter grafikasi kafedrasi

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Kurs ishning dolzarbligi: “Biz yoshlarga doir davlat siyosatini hech og’ishmasdan qatiyat bilan davom ettiramiz. Nafaqat davom ettiramiz balki bu siyosatni eng ustuvor vazifamiz sifatida bugun zamon talab qilayotgan yuksak darajaga ko’taramiz”¹ O’zbekiston Prezideni Sh.M.Mirziyoyev. “Mamlakatimizda Prezidentimiz Shavkat Mirziyoeyning bevosita tashabbusi va rahbarligida qabul qilingan hamda izchil amalga oshirilayotgan O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalish bo’yicha Harakatlar strategiyasi taraqqiyotning yangi bosqichini boshlab berdi. Bu jarayonning amaliy natijalari, belgi va xususiyatlari bugungi kunda hayotimizning barcha jabhalarida, eng muhimi xalqimizning ongu tafakkuri, intilish va harakatlarida yaqqol ko’zga tashlanmoqda.”² Yoshlar kelajagiga e’tibor, ularning ta’lim-tarbiya va bilim olishlarida mustaqilligimizning dastlabki yillaridan boshlab hukumatimiz tomonidan e’tibor eng muhim vazifalardan biri deb qaraldi. Shu o’rinda O’zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti Islom Karimovning quyidagi so’zlari orqali yoshlarimiz kelajagi haqida naqadar qayg’irganliklarini e’tirof etish mumkin. “Fanzandlarimiz bizdan ko’ra kuchli, bilimli, dono va albatta baxtli bo’lishlari shart”.³ Chunki, har bir davlat o’z kelajagini sog’lom, ma’naviy barkamol bo’lgan, ilmli yoshlar misolida ko’radi. Muhtaram Birinchi Prezidentimiz Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasida “Bizning vazifamiz, kerak bo‘lsa, oliy burchimiz - farzandlarimizning ham jismoniy, ham ma’naviy jihatdan uyg‘un rivojlangan, zamonaviy bilim va tajribalarni puxta egallagan, Vatanimiz va xalqimiz kelajagi uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga olishga qodir bo‘lgan barkamol insonlar bo‘lib voyaga yetishi uchun qo‘limizdan kelgan barcha-barcha ishlarni amalga oshirishdan iboratdir ”.
Mamlakatimizning birinchi prezidenti o‘zining qator asarlarida ta’lim - tarbiya sohasidagi islohotlarimizning mazmuni erkin, mustaqil fikrlaydigan yoshlarni tarbiyalashga qaratilganligini ta’kidlab o‘tgan edi.
Xalq xo‘jaligining turli tarmoqlarida foydalaniladigan chizmalar har xil nom bilan yuritiladi. Masalan, zavod, fabrikalarda turli dastgohlar, mashinalar, dvigatellar, o‘lchash asboblari kabilarni yasash uchun tuzilgan chizmalar mashinasozlik chizmalari, bino, ko‘prik, to‘g‘on, yo‘l, kanal, mudofaa inshootlarini qurishda ishlatiladigan chizmalar muhandislik-qurilish chizmalari, yer sathini tasvirlash chizmalari topografik chizmalar deyiladi.Hоzirgi kunda chizmalar insоn hayotida juda katta o‘rin egallab bоrmоqda. Qaysi kasb egasi bo‘lishidan qat’i nazar har bir kishi ma’lum darajada chizmalarni o‘qish va bajarish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi kеrak. Muhandis, kоnstruktоr va tехniklar o‘zlarining lоyiha va kоnstruktоrlik g‘оyalarinichizmalar оrqali ifоda qiladilar. O‘qituvchining pеdagоgik faоliyatini ham chizma va turli tasvirlarsiz tasavvur qilish qiyin. Chizmalar shakli, ishlatilish sоhasi va grafik taхt qilish tехnikalariga ko‘ra arхitеktura-qurilish (sanоat va bоshqa turdagi binоlar tasvirlari); muhandislik-qurilish (turli qurilmalar, ko‘prik, gidrоtехnik va yo‘l inshооtlari kabilar) va mashinasоzlik (turli хil mехanizm va mashinalar hamda ularning dеtallari kabilar) turlariga bo‘linadi. Chizmalarning har bir turida o‘ziga хоs shartli bеlgilar, masshtablar kabilardan fоydalanish talab qilinadi. Lеkin shu bilan bir qatоrda ularning ko‘p jihatlari umumiy hisоblanadi, chunki ularning barchasi yagоna prоyеksiyalash uslubi asоsida bajariladi.
Chizmachilik fani insonning fazoviy tasavvurini rivojlantirishda juda muhim vosita bo‘lib xizmat qila oladi. Har qanday soha vakili chizma chizish va uni o‘qish qoidalari to‘g‘risida ma’lumotga ega bo‘lishi nafaqat o‘zi uchun balki u yashayotgan jamiyat uchun ham foydali bo‘ladi. Chunki hozirgi kunda ishlab chiqarilayotgan yangidan yangi ishlab chiqarish buyumlarini, texnika vositalarini ishlata olish, uni ta’mirlay bilish lozim. Buning uchun esa kishidan grafik savodxonlik, chizmachilik fani bo‘yicha tushuncha va bilim bo‘lishi talab etiladi.
Chizma - atrofimizdagi mavjud olamdagi narsalarni o‘rganish vositalaridan biri hisoblanadi. Grafik tasvirlar hozirgi ko‘rinishga kelguncha bir qancha ko‘rinishlarga ega bo‘lgan. Chizmalar inson amaliy faoliyati, avvalo uy-joy qurishda, shahar va qal’alar qurilishlariga bog‘liq bo‘lgan. Dastlab chizmalar qurilishi olib boriladigan joylarni tekislab o‘sha yerlarning o‘ziga chizilgan, keyinchalik har xil tekis sopol plitalarga chizilgan. Chizmachilik o‘qitishning asosiy vazifasi talabalarni detallar chizmasini chizish va o‘qishga o‘rgatish uncha murakkab bo‘lmagan yig‘ish chizmalarini bajarish va detallarga ajratishdan iboratdir. Grafik tasvir (chizma)ga bo‘lgan ehtiyoj ibtidoiy jamoa davrida paydo bo‘la boshlagan. Hali yozishni bilmagan ibtidoiy odamlar o‘z ish faoliyatini qoya toshlarga o‘yilgan tasvirlarda aks ettirgan. Keyinchalik odamlar ishlab chiqarish faoliyatining rivojlana borishi ular oldiga buyumlami tekislikda aniq tasvirlash va tasvir asosida buyum o‘lchamlarini aniqlash bilan bog‘liq bo‘lgan tasvirlash vazifasini qo‘ya boshladi. Ishlab chiqarish kuchlarining rivojlana borishi bilan grafik tasvirlar mazmuni va bajarish qoidalari uzluksiz o‘zgara bordi. Chizma bajarish shunday mukammal darajaga yetdiki, undan butun dunyo muhandis- texnik xodimlari foydalanishi mumkin boidi. Shu bois chizma xalqaro “texnika tili” deb yuritiladi. Hozirgi kunda chizmalar asosida mustaqil Respublikamizda mahobatli binolar qad rostlamoqda.
Yosh avlodning har tomonlama yetuk, bilimli, yuksak ma’naviyatli, barkamol, vatanparvar shaxslar bo‘lib etishishini ta’minlash yo‘lida amalga oshirilayotgan ulkan bunyodkorlik ishlarining eng asosiy bo‘g‘ini sifatida pedagoglarning yuqori ilmiy, metodik bilimlarga hamda amaliy ishlash bo‘yicha yuksak mahoratga ega bo‘lishlarini ta’minlash yuzasidan zarur chora-tadbirlarni amalga oshi­rish hisoblanadi.

Kurs ishda “Chizmachilik fanini o‘qitishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash” mavzulari bo‘yicha asosiy ma’lumotlar keltirilgan. Bularda zamonaviy pedagogik texnologiyalarning asosiy turlari, xususiyatlari, nazariy asoslari, ulardan amalda samarali foydalanish bo‘yicha yo‘l-yo‘riqlar, ta’lim jarayoniga zamonaviy pedagogik texnologiyalarni kiritishni va olib borish jarayoni haqidagi ma’lumotlardan iborat.

Mazkur kurs ishim chizmachilik darslarida zamonaviy pedagogik texnologiyadan iborat bo‘lib, bu qismlarda o’quvchilar zamonaviy pedagogik texnologiyalar bo‘yicha o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan nazariy bilimlar, amaliy malaka va ko‘nikmalarni, amaliyotda uddalashi kerak bo‘lgan mavzular yoritilgan, shuningdek, amaliy ishlashga o‘rgatish metodikasi kabi masalalarga qaratilgan.