Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti hayot faoliyati xavfsizl

Sarosimaning oldini olish.
Sarosima - bir guruh odamlami qamrab oluvchi qo’rquv tuyg’usi, u esa 
atrofdagilarga o’tib, boshqorolmaydigan jarayonga aylanib ketadi. Insonlarda blib 
tayotgan voqealami hayajonlilik bilan o’zlashtiradi, o’z harakatlari uchun 
javobgarlik pasayadi. Inson o’z harakatlarini aql bilan baholab ololmaydi va yuzaga 
kelgan hodisani to’qri anglab olmaydi. Shu vaqtida agar bittasi "qochdik" deb qolsa, 
barcha odamlar ko’r-krona unga ergashib, falokat joyidan qochib ketadi.
Sarosima paydo blishiga ishonchsizlik va mavridida axborotni yo’qligi ham sabab 
bladi. Bu kamchilik darhol, mish-mish gaplar va "guvohlar"ni hikoyalari bilan 
tldiriladi.
Tabiiy ofatlami, falokatiami, avariyalar oqibatlarini bartaraf etish tajribasi. 
krsatadiki-bu bexabarlik natijadan tashqari, ekstremal holatlaridagi harakatlariga 
insonlami tayyorgarligi yetarli darajada emasligi, ruhiy chiniqishni yqligi sabab 
bladi.
Sarosima paydo blishiga insonlami butun diqqat-e'tiborini berib kutmoqligi, 
bexabarlik, ancha vaqt davomida faoliyat ko’rsatmaslik, haddan tashqari charchoqligi
- sabab boMishi mumkin. Yuqori emotsional ta'sirchanlik va faol tasavvurligi, 
ta'sirchanligini hatti-harakatini kuchaytiradi. Bu holat kproq xavf kutilmagan va 
tsatdan boshlangan vaqtida hosil bladi.
Sarosima va qo’rquvni paydo bIishiga tartib-intizom va hamjixatlik, rahbariyatni 
susayishi, 
boshqarishni yqotish, odamlar orasidagi 
ishonchsizlik, zaro 
munosabatlami yomonligi, jamoani ajralganligi sabab blishi mumkin.
Har qanday vaziyatda dastlabki shaxsiy qrquv, quruq qrquvga-sarosimaga zamin 
yaratadi. Sarosima bosgan jamoa, kollektiv alomatlarini yqotadi.
Sarosimaga nimani qarshi qyish mumkin.
Vaximaga qarshi kurashda eng yaxshi vositalardan biri bo’lgan voqea trisida 
aholiga aniq, ishonarli va yetarlicha to’liq axborot berish, o’zini tutish qoidalarini 
eslatish va vaqti-vaqti bilan krilayotgan choralar trisida axborot berib turish 
lozim.
Agar sarosima paydo bo’lgan blsachi? Nima qilish kerak? Unga darhol 
barham berish kerak. Imkon darajasida tezroq, sarosima tarqalib ketmasdan oldin, 
tezda oldini olish kerak. Buning uchun birinchi navbatda, odamlami chalitib, qisqa 
vaqt davomida, qrquv manbaidan uzoqlashtiriladi. Insonlarga qrquvdan bir 
daqiqaga ziga kelishiga imkon berish va olomonni boshqarishni o ’ziga olishiga 
harakat qiiish kerak. Sarosimachilami "yo’l boshchi"dan, sovuqqon, aql-idrok bilan 
ish tutadigan insonga diqqat-e’tiborini ynaltirish lozim. Bu yerda irodali 
insonlardan biri baland va qat'iy ovoz bilan buyruq berishi kerak. Buni uddalay 
olgandan sng darhol barchalami xavf bilan kurashishga jalb etish lozim. Odatda, 
birinchi qrquv tganda, o ’z aybini sezgandek, ko’pchilik odamlarda yuqori 
darajadagi faollik kuzatiladi. Shu holatdan foydalanib, har biriga aniq vazifa berib, 
barchalarini qutqaruv ishlariga tortish maqsadga to’ri keladi.
Agar sarosima kpchilik odamlami qamrab olgan blsa, ulami mayda 
guruhlarga blish tavsiya etiladi, chunki kichik guruh bilan uddalamoq osonroq.
23

---

Yana bir muhim jihat — tabiiy ofat yoki falokat sodir b c ’lgan joydagi mahalliy 
ma’muriyatni, deputatlami va boshqa rahbarlami hamda hurmatga ega blgan 
insonlar ahioli bilari doimo muloqot qilib turishlari lozim.
Etureh va m as’uliyat tuyusini o’stirish, tarbiyalash va ardoqlash lozim. U 
harnmaga ham berilmagan, hamma ham unga ega boMmaydi. Faqat haqiqiy 
vatanparvarlarga, o’z xalqiga so’zda emas, amalda vafodor, o’z mardligini 
shovqiti-suronsiz, har kundagi ish boMganday, amalda oshirib yurgan insonlarga 
berilgan va bunday insonlar ko’p yoshlami vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, o’z 
Vataniga muhabbat va sadoqat hissini singdirish kerak.