Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

Ta’lim-
tarbiya
jarayoni
samaradorligini
oshirishning
dalzarb

masalalari.
Har tomonlama rivojlangan, yetuk, bilimdon,jahon andozalari bilan tenglasha

oladigan malakali kadrlarni yetkazib berish ta’limdagi bugungi islohotlarning

asosini tashkil qiladi. Shuning uchun hozirda kadrlar tayyorlash, malaka oshirish

va qayta tayyorlashni yanada takomillashtirishga katta e’tibor berilmoqda.

Pedagogkadrlar

malakasini
oshirish
va
qayta
tayyorlash
jarayoni

samaradorligini oshirish negizida quyidagi dolzarb muammolar yotadi.

1. Kadrlarni jamiyat ehtiyojidan kelib chiqib tayyorlash.

2. Kadrlarni kerakli miqdorda va kerakli yo’nalishda tayyorlash zarur.

3. O’quv muassasasining moddiy-texnik bazasini yaxshilash.

32

Davlat test markazi tomonidankeyingi yillar oily o’quv yurtlarida o’tkazilgan

kuzatishlar

professor-o’qituvchilarnisaralash

va

ularning

kasbiy
malakasi,

pedagogik mahorati va ma’naviy kamolotini rivojlantirishga qaratilgan.

1. Takomillashgan o’quv rejalar yaratish.

2. Biror yo’nalishda yetuk kadrlar tayyorlash uchun o’quv rejaga kiritilgan
fanlarning qaysi biri qay darajada kerak, qancha nazariy va qancha amaliy dars

qo’yilishi, fanlar qaysi ketma- ketlikda qo’yilishini bilishi kerak.

3. Fan dasturlarini tuzish.

4. Namunaviy fan dasturi asosida har bir fan o’qituvchisi ishchi fan

dasturlarni ishlab chiqadi, fan dasturlari kafedra majlisida muhokama qilinadi va
mudir tomonidan tasdiqlanadi.

5. O’quv jarayonida zamonaviy texnik vositalardan foydalanish.

6. Fan va texnika hozirda jadal rivojlanmoqda, shusababli, turli xildagi

ma’lumotlar ham juda ko’p hozirda.Barcha ma’lumotlardan xabardor bo’lish

uchun ham internet materiallaridan, kompyuterlardan foydalanamiz. Jahon

olimlarining aytishicha, inson eshitish a’zolari orqali bilimlarning 15-20% i esda

qolarkan, ko’rish orqali esa bilimlarning 80-85% i esda qolarkan. Bundan

ko’rinadiki, insonning yetuk shaxs bo’lib kamol topishida va ta’lim sifatida

samaradorlikka erishishda innivatsion texnologiyalarning o’rni kattadir.
7. Zamonaviy pedagogik texnologiyalardan foydalanish.

Yangi
pedagogik

texnologiyalarda
talabalarning
faolligi
oshadi,dars

davomida o’qituvchi tomonidan beriladigan topshiriqlarni ijodiy bajaruvchi,o’z

fikrini erkin bayon qiluvchi,nazariy bilimlarni amalda qo’llay oladigan bo’ladi.

Ta’lim sifatini taminlashning turlicha yo’llari mavjud:

1. Bugungi kunda ta’lim oluvchilarning mustaqil bilim olish va amaliy

faoliyat ko‘nikmalarini shakllantirish asosiy vazifalardan biri hisoblanadi. O‘quv

jarayonining asosiy maqsadi nafaqat bilimlarni o‘zlashtirish, balki o‘quvchilarning

bilish qobiliyatlarini rivojlantirish va ijodiy salohiyatini orttirishdan iborat.

Ta’limda

shaxsiy

natijalarga

erishish,

ta’lim

oluvchilarning

motivatsion

rеsurslarini rivojlantirish shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim jarayonini amalga

33

oshirishni,
har
bir
talaba
uchun
individual
ta’lim
dasturlari
hamda

trayеktoriyalarini tuzishni talab etadi. Pеdagogik va psixologik adabiyotlarda

ta’kidlanishicha: turli xil maktab muhitidan farqli, har bir o‘quvchining individual

imkoniyatlari, qiziqishlari subyеktiv tajribasi, o‘qish va rеal hayotda to‘plagan

bilimlarini inobatga olib, amalga oshirilgan ta’lim jarayoni samaraliroq

hisoblanadi.Bunda ikki asosiy g‘oyani ajratish mumkin. Birinchidan, turli ta’lim

muhitining zarurligi, axborot-kommunikatsiya tеxnologiyalaridan foydalanish

bilan izohlanadi. Ikkinchidan, ta’limni individuallashtirish ta’lim oluvchilarning
bilishga ehtiyojlari va qiziqishlariga moslashtirishni talab etadi va bu

muammolarni axborot-kommunikatsiya tеxnologiyalari vositasida samarali hal

etish mumkin.O‘qitish muhiti komponеntlarini ikki toifaga ajratiladi: subyеktlar va

obyеktlar.Ta’lim
jarayonining

subyеktlari

sifatida

ta’lim

oluvchilar

va

o‘qituvchilar tavsiflanadi. Obyеktlari sifatida esa o‘qitish vositalari va o‘quv

faoliyati instrumеntlari, mеtodikalari, moddiy baza, pеdagogik faoliyatni

boshqarish sohalari, kommunikatsiyalar kiradi. Ushbu sharoitda o‘quv axborotlar,

manbalar , ma’lumotlar bazasi va axborot-ma’lumotli tizimlar, elеktron darsliklar

va ensiklopеdiyalar, elektron kutubxona, intеrnеt-rеsurslari va boshqalar bilan

to‘ldiriladi.

2. Ta’lim jarayonida axborot- kommunikatsiya texnologiya vositalaridan

foydalanish mumkin bo‘lgan modеllar bilan bog’liq. Bularning hammasi

o‘qituvchi va ta’lim oluvchilar faoliyati samaradorligini orttirishga xizmat

qiladigan an’anaviy maqsadlar, natijalar va ta’lim mazmuniga yo‘naltirilgan.

Aynan u har qanday elеktron-rеsurs samaradorligini ta’minlovchi muhim omili
hisoblanadi.

Dеmak, innovatsion texnologiyalarini ta’limga olib kirish, o’qituvchilarning

metodikasini yanada rivojlantirish va an’anaviy ta’lim natijalariga yo‘naltirilishiga

alohida e’tibor qaratish zarur.

34

Xulosa

Kurs ishimning mavzusidan xulosam shuki, ta’lim sifatini ta’minlashda

innovatsion texnologiyalardan foydalanish va xatolar ustida ishlash muhim

omildir. Natijalarni baholash va shu orqali o’quvchilarning bilim darajasini nazorat

qilish bu esa ta’lim sifatini oshiradi va ta’lim jarayonida yaxshi samara beradi.

Oliy ta’limning reyting tizimi va talabalarning o’zlashtirish sifatini aniqlashda

joriy, oraliq va yakuniy nazorat turlarini ham muntazam ravishda olib borish

talabalarni bilimini tekshirish orqali ta’lim sifatini yaxshilashga xizmat qiladi.

Natijalarni baholashda nazoratni test, og’zaki yoki yozma shakllarda tashkil qilish.

Nazotarning bu shakllarining o’ziga yarasha ta’limda yaxshi samara beradigan va

nuqsonli tomonlarining

borligini ko’rish. O’quv jarayonida o’qituvchi o’yin

texnologiyalardan hamkorlikda o’qitish, bumerang, aqliy hujum, muammoli ta’lim,
klaster va boshqa usullardan, innovatsion texnologiyalardan foydalangan holda

darsni tashkil etsa, o’quvchining darsga bo’lgan qiziqishi yanada ortadi,

o’quvchilarning bir- birlari bilan o’zaro muloqotini tashkil qilish natijasida, o’zaro

fikr almashadi, bu esa ularning fikrlash qobiliyatini o’sishiga olib keladi. Bu

ta’lim sifatining natijasi yaxshilanishiga muhim omil hisoblanadi. Monitoring

ta’lim sifatini aniqlashda asosiy vosita hisoblanadi, standartlarning o’zlashtirish

darajasini belgilash, o’qituvchi mahoratiga baho berish, boshqaruvning maqsadga

to’g’ri

yo’nalganligini

topishga

yordam

beradi.Ta’lim-
tarbiya
sohasida

monitoring-o‘quv jarayoni va uni boshqarishning uzluksiz kuzatuvini olib boradi

va qanday natija berdi, davlat ta’lim standartlariga muvofiq amalda ko’rsatilgan

natijaga erishdikmi, agar kutilgan natijani bermasa qanday usullarni qo’llashimiz
kerak, biz kutgan natijani berishi uchun, bularning barchasini monitoring tizimida

amalga oshiriladi. Bugungi kunda monitoring ta’limi yaxshilanayotganini

ko’rishimiz mumkin. O’qituvchilar

darslarniinnovatsion

texnologiyalardan

foydalangan holda olib borishi, elektron darsliklar, elektron kutubxonalar, barcha

ta’lim muassasalrini zamonaviy kompyuterlar bilan ta’minlanishini tashlik etigani

hozirgi kunda o’sib kelayotgan yosh avlodning bilim olishi uchun barcha

imkoniyatlarni yaratib beradi.

35

36