Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

умумлаштиришлар фақат билиш жараёнлари (операциялари) сифатидагина 
эмас, балки ўқитиш жараёнида боланинг фикрлашини йўналиш йўлини 
аниқловчи методик усул сифатида 
ҳам намоён бўлади. Объектлар 
орасидаги 
ўхшашлик 
ва 
фарқларнинг 
миқдори, 
шакли, 
катталиги, фазовий жойлашуви, вақт 
оралиғи-давомийлиги ва ҳ. к. бўйича 
таққосланади. 
Улар 
дастлаб 
минимал миқдордаги буюмларни 
таққослашга ўргатилади. Шундан 
кепин буюмлар миқ-дори тобора 
кўпайтирилиб, таққосланадиган даражаси шунга мос равишда камайтирилади. 
Анализ ва синтез методик усуллар сифатида биргаликда келади. Бу 
усуллардан фойдаланишга болаларда “кўп” ва “бита” ҳақидаги тасаввурларни 
шакллаитиришни мисол қилиб олиш мумкин. Бу тушунчалар кузатиш ва 
буюмлар билан амалий ҳаракатлар бажаришда пайдо бўлади. 
Тарбиячи гуруҳга болалар қанча бўлса, шунча бир хил ўйинчоқ олиб 
киради. Ҳар бир кичкинтойга биттадан ўйинчоқ улашиб беради, кейин 
ўйинчоқларни биргаликда йиғиб олади. 
Гуруҳ болалари кўз ўнгида буюмлар гуруҳи 
алоҳида буюмларга майдаланади, улардан 
эса яна бутун ҳосил қилинади. 
Анализ ва синтез асосида болалар 
умумлаштиришга ўргатилади. Бунда барча 
кузатиш ва ҳаракатларнинг натижалари 
жамланади. Бу усуллар орқали микдорий, 
фазовий ва вақтга оид муносабатларнинг 
англанишини; 
асосийни, 
муҳимни 
ажратишга 
йўналтирилади. 
Умумлаштириш машғулотнинг ҳар бир қисми охирида ва бутун машғулот 
охирида амалга оширилади. Дастлаб тарбиячи, кейин эса болаларнинг ўзлари 
умумлаштиришади. 
Такқослаш, синтез, анализ, умумлаштириш кўрсатматлилик асосида ҳар хил 
дидактик воситаларга жалб қилинган ҳолда амалга оширилади. Кузатишлар, 

---

106 
буюмлар билан амалий ҳаракатлар бажариш, улар натижаларини нутқда акс 
эттириш, болаларга бериладиган саволлар методик усулларнинг ташқи 
ифодасидир. Бу методик усуллар бир-бири билан узвий боғланган бўлади ва 
кўпинча комплекс (биргаликда) равишда фойдаланилади. 
7. Элементар математик тасаввурларни шакллантириш жараёнида