Низомиддин млҳмудов дурдона худойберганова

давангирдай 
одам зди (Р. Файзий. Ҳазрати инсон). 
Давангирдек 
бир йигит гал бермай унга мушт тушириб турип- 
ти (С. Аҳмад. Қирк беш кун). Умид Робертнинг даҳанига бир 
мушт туширди. Бир зарбдаёқ 
давангирдек 
йигит полга росмана 
агдарилди (Мирмуҳсин. Умид). Ўғли хизматни битириб кайтгач, 
Элчиев уни таниелмай колди: рўпарасида ўзига иккита келади- 
ган 
давангирдек 
бир йигит турарди (Ёшлик).
Д А Н А К
ДАНАКДАЙ
Жуда кичкина, увокқина.
Еб-ичиб ўтиришни, одатдагича, хушомадгўйлик билан так- 
лиф килди. Бойвачча 
данакдай 
нонни оғзига ташлаб, вақти 
зиклигини билдирмокчи бўлди (Ойбек. Қутлуғ қон). Ана шу 
потирлаш асносида гўё юрагидан 
данакдай 
парча ажралиб 
чиқци-ю, бўгзига келганда кадалиб колди (Т. Малик. Шайта- 
нат). Узок йўлларда шайх Аълойига ўлат юққан экан. Бирдан 
иситмаси кўтарилиб, бўйнида 
данакдай 
шиш пайдо бўлди. 
(П. Қодиров. Ҳумоюн ва Акбар). Ноиложликдан тилининг та- 
гига 
данакдек 
тошчани ташлаб, йўлида давом этди (И. Зойир. 
Қисмат ўчи). Тўтидан бўшаб колган кафасга 
данақдек 
чўчқа ёғи 
ташлаб кўйса, кифоя (Т. Малик. Шайтанат).
Д А Р Ё
(ХУДДИ) ДАРЁДАЙ (КАБИ, СИНГАРИ, -ГА ЎХШАБ)
1. 
Оқмоқ.
Кўп микдорда окмок. Кўпрок кон ҳақида.
Саройда султоннинг кунлари шу тарика ўтарди. Аммо 
Сайхун бўйида тинимсиз жанг кетар, кон дарёдай 
оқарди
(Мирмуҳсин. Темур Малик). Макотил икки бўлиниб, агнаб кол-
5- Н. Махмулпн, Д. Худойберганова
65
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ди, кони дарёдай 
оқиб кетди
(Малика айёр). Дарёдек 
оқувчи
конларнинг таърифи, Шул эди минг йиллаб битилган тарихинг 
(Чўлпон. Диёрим). Эҳтимол, мана бу хандақ бағрида қон дарё 
каби 
оққандир
(Н. Жалолиддин. Умар Хайём).
2. 
Оқмоқ.
Ҳисобсиз даражада муайян жойга тўпланиб келмоқ. 
Одамлар, бойлик, фойда ва шу кабилар хақида.
Жума кунлари Афшона масжидига якин теваракдаги 
қишлокларгина эмас, ҳатто Бухородан хам намозхонлар дарё- 
дай 
оқиб келар... эди
(О. Ёкубов. Кўҳна дунё). Зиёратчиларнинг 
янги-янги гуруҳлари дарёдай 
оқиб келиб турибди
(X. Султон. 
Бобурийнома). Зурриёд колдириш иштиёкида завқ-шавқ ила 
жуфтларини излаб чулдирашаётган кушлар дарёдек 
оқиб кела-
ётган
тумонат одамдан чўчиб, олис-олисларга учиб кетмоқда 
эди (Н. Қобул. Буюк Турон амири ёхуд акл ва қилич). Буни кўр- 
ган беку аъёнлар ва бошқа одамлардан назру ниёзлар дарёдай 
оқиб келарди
(П. Қодиров. Ҳумоюн ва Акбар). Сўнг катта ўғли 
Ҳакимбойваччанинг пахта савдоси юзасидан ўрис фирмалари би- 
лан яқинда тузган шартномаси устида ўйлаб, бу ишнинг калтис 
томони сира йўклигига ва тажрибакор ақлнинг кўрсатишига 
мувофиқ, бу ишдан фойда дарёдай тошиб келишига яна чукур- 
рок ишонгач, завқланиб кетди (Ойбек. Қутлуғ қон). Ихтиёрида- 
ги вакфлардан беҳисоб бойликлар дарёдай 
оқиб келади
(П. Қо- 
диров. Ҳумоюн ва Акбар).
3. 
Тоишоқ, тўлқинланмоқ, жўшмоқ.
Инсоннинг ҳаяжонли 
ҳиссий-руҳий ҳолатлари ҳакида.
Шодлигимдан дарё каби 
тошаман,
Сени кўрсам яшара- 
ди юрагим (Ҳ. Олимжон. Муканна). Болаликдан ўтиб мен ҳам, 
бўй етиб секин Гоҳо пинҳон, гохо асов дарёдай 
тошиб,
Бир 
ёш йигит севганчалик севдим-у, лекин Бошкалардай толе мен- 
га бўлмади насиб (А. Орипов. Муҳаббат). Юрагим, бунчалар 
шошмасанг эди, Ўзансиз дарёдай 
тошмасанг
эди (Т. Сулаймон. 
Қолмиш). Оҳ, бу кандай бахтиқаролик! - дея юракдан ачинади 
дарёдай