Ning integral erish issiqligini aniqlash

T ajriba jarayonida 5 va 8 jo‘mraklar yopiq bo‘lishi kerak! 5-jo‘mrak faqat tuzumni bosimini o‘zgartirish uchun ochib-yopiladi!


P_s = P_a – P_m quyidagicha hisoblanadi (mm. simob ustuni),
bu yerda:
P_a – tajriba o‘tkazilayotgandagi atmosfera bosimi bo‘lib, barometrdan yozib olinadi (mm. simob ustuni),
P_m – manometrdagi bosim (mm. simob ustuni),
P_s – sistemadagi bosim,
lgP_s esa, P_s son qiymatining logarifmi,
^T_q ^{– qaynash harorati, termometrdan yozib olinadi.}


Olingan natijalar lgP = f (1/T) koordinata o‘qlariga qo‘yib, (7.1) tenglama asosida ∆H topiladi.


Tajribada olingan natijalarini qayd qilish jadvali:

T/r	Modda (suyuqlik)	Pa	Pm	Ps	lgPs	tq	Tq	1/T·10^-3
1	Benzol		300
2	- II -		250
3	- II -		200
4	- II -		150
5	- II -		100
6	- II -		50
7	- II -		0

Ish hisoboti: qaynash harorati bosim bilan o‘zgaradi va Klauzius- Klapeyron tenglamasi orqali ifodalanadi.
(IV.6) tenglamani grafik ifodasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:



7.6 – rasm. Haroratni bosim bilan bog‘liqlik grafigi


 bunda (7.1) topiladi.


Nazorat savollari

1. 
   Faza nima?
   
2. 
   Fazalararo yoki geterogen muvozanat tushunchasi.
   
3. 
   Erkinlik darajalari soni nimani bildiradi?
   
4. 
   Komponentlar soni nimani ifodalaydi?
   
5. 
   Geterogen sistemalarda muvozanatning umumiy shartini ifodalang.
   
6. 
   Gibbsning fazalar qoidasi.
   
7. 
   Klauzius-Klayperon tenglamasidan foydalanib, qanday termodinamik kо‘rsatgichlarni aniqlasa bо‘ladi?
   
8. 
   Suvning holat diagrammasi misolida fazalar qoidasini tadbiqini tushuntiring.
   
9. 
   Geterogen sistemalarda biror komponentning о‘z-о‘zicha bir fazadan ikkinchi fazaga о‘tish sharti.
   
10. 
    Biror suyuqlikning bug‘lanish issiqligini qanday aniqlash mumkin?
    

Adabiyotlar ro‘yxati

1.	H.R.Rustamov, SH.P.Nurullayev. Fizikaviy kimyo. Darslik. – T.: Fan va texnologiya, 2011. – 375 bet.
2.	SH.P.Nurullayev. Fizikaviy kimyo. Darslik. – T.: Iqtisodiyot va moliya, 2014. – 523 bet.
3.	Atkins. Physical Chemistry, 2006, W.H.Freeman and Company, New York, 958 p.
4.	Raymond Chang, Jonn W.Thoman, JR, Physical Chemistry for the chemical sciences, 2014, Universiry Science Books.
5.	Б.П.Никольский, Н.А.Смирнова и др. Физическая химия. Учебник. – Ленинград: Химия, 1987. – 880 стр.
6.	H.S.Talipova, A.S.Sidikov, O.S.Boboqulova, J.S.Qayumov. Fizikaviy kimyodan laboratoriya va amaliy mashg‘ulotlar to‘plami. O‘quv qo‘llanma. – T.: Sano-standart, 2015. – 271 bet.

Tajriba_qismi:____4'>Tajriba qismi:


_{4– LABORATORIYA ISHI}


IKKI KOMPONENTLI QATTIQ SISTEMALARNING SUYUQLANISH HOLAT DIAGRAMMASINI TUZISH


Ishning maqsadi: Ikki komponentli inkongurent qattiq sistemaning suyuqlanish haroratini tarkibga bog‘liqligini T_s = f(C) o‘rganib, holat diagrammasini tuzish va aralashmaning evtektik tarkibini aniqlash.
Laboratoriya ishini bajarish uchun kerakli qurilma va reaktivlar: probirka, elektr issitgich, ikki komponentli suyuq aralashma, idish va sovuq suv.
Laboratoriya ishini bajarish tartibi: 7 ta probirka olinib, ikkitasiga 8-10 g atrofida texnik tarozida tortilgan toza moddalar, qolgan beshtasiga o‘qituvchi tomonidan berilgan tarkibda tayyorlangan aralashmalar solinadi.
300 ml stakanda suv yoki glitserin (moddaning suyuqlanish haroratiga qarab) isitilib, probirkalardan biri u yerga solinadi. Modda suyuqlanib bo‘lgandan keyin, probirkaning usti termometrli probka bilan yopiladi. Bunda termometrning uchi probirka devoriga tegmasligi, suyuqlanmaning o‘rtasida bo‘lishi kerak. So‘ng, suyuqlanmali probirkani havo ko‘ylagi vazifasini bajaruvchi kengroq probirkaga joylashtirilib, sekundomer ishga tushiriladi va modda to‘liq kristallanib bo‘lguncha har 0,5 minutda termometr ko‘rsatkichlari yozib boriladi. Har bir probirka uchun bu ish bajarib bo‘lingandan keyin probirkani issiq suvli (yoki glitserinli) stakanga solib, aralashma qaytadan suyuqlantiriladi va termometr chiqarib olinadi.
Olingan natijalar asosida (sof komponentlar va aralashmalar uchun) sovush egrilari chiziladi. Egrilardagi gorizontal chiziqlardan kristallanishning boshlanish va tugash haroratlari topiladi hamda olingan ma’lumotlar jadvalga kiritiladi.


Tajribada olingan natijalarini qayd qilish jadvali:

Tajriba №	Aralashma Tarkibi		Kristallanish boshlanish harorati, °С	Kristallanish tugash harorati, °С
	A	B
1
2
3
4
5
6
7

“Harorat – vaqt” sovush egrilari (9.2 a– rasm) va jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib, sistemaning suyuqlanish (yoki qotish) diagrammasi (9.2 b– rasm) chiziladi. Buning uchun ordinatalar o‘qiga kristallanishning boshlanish va tugash haroratlari, absissalar o‘qiga esa aralashmalar tarkibi qo‘yiladi.
Ish bajarish uchun komponentlar turi o‘qituvchi tomonidan beriladi va quyidagicha bo‘lishi mumkin:

1. 
   Naftalin-difenilamin
   
2. 
   Azobenzol-naftalin
   
3. 
   Benzoy kislotasi-naftalin
   
4. 
   Naftalin-nitrotoluol
   
5. 
   Fenol-metilamin
   

Moddaning suyuqlanish haroratiga qarab, suvli hammom o‘rniga moyli yoki glitserinli hammom ishlatiladi.


«Fazoviymuvozanat. Binarsistemalarningholatdiagrammasiningtahlili» mavzusidan keys


Fazoviymuvozanat. Binarsistemalarningholatdiagrammasiningtahlili
V AZIYAT
Sanoatda«mos kelmaslik» termini juda kо‘p ishlatiladi. Mos kelmaslik deganda о‘zining dastlabki xossalarini (fizikaviy, kimyoviy) о‘zgarishi va sifatini yomonlashishiga olib keladigan jarayon tushuniladi. Holat diagrammalaridan foydalanib fizikaviy nomutanosiblikni (bu evtektik nuqtada kuzatiladi) - kukunlarning nam tortib qolishi, emulsiyalarning qavatlanishi; kimyoviy mos kelmaslik – moddalarning kimyoviy birikmalar hosil qilishining oldini olish mumkin.
Kо‘pgina hollarda holat diagrammalari oziq-ovqat mahsulotlari, neft va gaz mahsulotlari, dori shakllarini tayyorlashda qо‘llaniladi. Masalan: suppozitoriylar ( shamchalar) uchun asos tayyorlashda. Diagrammalar shamchalarning ratsional tarkibini topib olishga yordam beradi. Bu asoslar 35-36⁰С da eriydigan va 32⁰С dan pastda yumshamaydigan bо‘lishi kerak. Shu yо‘l bilan
40% salomas va 60% metilsteriat;
80% parafin va 20% metilsteriat tarkibli asoslar olingan.


MUAMMOLI VAZIYATNI TAHLIL QILISH


Asosiy muammo:Tekshiriluvchi aralashmaning holat diagrammasini tuzish asosida tarkibi aniqlansin. Nomutanosiblik muammosi hal qilinsin.
Muammo sharti:Aralashmalarning suyuqlanish harorati A modda 50% va V modda 50% tarkibdan boshlanib, biron bir komponentning konsentratsiyasi ortib borish tartibida davom ettiriladi va toza moddaning suyuqlanish haroratini aniqlash bilan tugatiladi.

Aralashma tarkibi	A^*	100	90	80	70	60	50	40	30	20	10	0	Nazorat vazifasi
	V^*	0	10	20	30	40	50	60	70	80	90	100
T1
T2

Buning uchun:

a) Har bir ordinata о‘qiga berilgan tarkibga mos T₁ va T₂ qiymatlari qо‘yiladi.
b) T_{1 о‘rt.} nuqta orqali solidus chizig‘i о‘tkaziladi.
s) T₂ nuqta orqalilikvidus chizig‘i о‘tkaziladi.