Нигинахон шермухамедова

hozirgi talqindagi dialektika - bu: 
a) hodisalarning ularga xos bo„lgan ziddiyatlar vujudga kelishi, o„zaro 
ta‟sirga kirishishi va echilishiga muvofiq rivojlanishidan iborat bo„lgan ob‟ektiv 
jarayon; 
b) tabiat, jamiyat va tafakkurning harakat va rivojlanish universal qonunlari 
haqidagi falsafiy konsepsiya; dunyoni bilish va o„zgartirish metodi. Uning tizimiga 
kiruvchi rivojlanishning umumiy qonunlarini bilish o„tmishni anglab etish, hozirgi 
dunyoda yuz berayotgan jarayonlarni to„g„ri tushunish va kelajakni bashorat 
qilish imkonini beradi. 
Noklassik dialektika
. So‗nggi yillarda ayrim tadqiqotchilar Gegel 
dialektikasi va materialistik dialektikani klassik dialektika sifatida tavsiflab, 
dialektikaning to‗rtinchi, noklassik shaklini ham farqlamoqdalar. Hozirgi zamon 
G‗arb falsafasida dialektikaning ko‗rsatilgan shaklining eng muhim elementlari 
falsafiy mushohada yuritishning unga xos bo‗lgan germenevtik usulida namoyon 
bo‗lmoqda. Ammo bu erda dialektik metod avvalo mazmunni talqin qilish 
vositasida aniqlash uchun (
P.Riker
), shuningdek anglab etilayotgan ob‘ektni 
vaziyatli tahlil qilish uchun qo‗llaniladi. Ammo XX asrda dialektikaning bir 
qancha noklassik konsepsiyalari vujudga keldi. Ularning qatoriga quyidagilar 
kiradi: 
a) 
«fojeiy dialektika»
hozirgi zamon dialektikasi hozirgi davr jamiyati 
taraqqiyotidan insoniyat manfaatlarida foydalanishga qodir emas
degan g‗oyaga 
asoslanadi Uning muallifi fransuz faylasufi 
Raymon Aron
(1905-1983)
b) 
«dialektik teologiya» yoki «inqiroz teologiyasi».
Uning mualliflari 
shveysariyalik protestant teologi va faylasufi 
Karl Bart
(1886-1968) va nemis-
amerika xristian teologi 
Maul Tillix
(1886-1965). Ularning kreatsionistik ta‘limoti 

---

339 
dunyoning rivojlanishi 
zamirida bu dunyoni qandaydir g„ayritabiiy qurilish 
materiali – materiyadan yaratgan ilohiy substansiya yotadi, degan g„oyadan kelib 
chiqadi
. SHu sababli dunyo «Xudo kabi boqiy» emas, uning boshi va oxiri bor. 
Ammo bu yaratilgan dunyo Xudo bilan biron-bir umumiy jihatga ega emas, degan 
ma‘noni anglatmaydi. Ularning o‗rtasida muayyan o‗xshashlik mavjud bo‗lib, u 
pirovard, yaratilgan narsalarning rivojlanish yo‗llarini tushunib etish imkonini 
beradi; 
v)