Нефть ва газни қайта ишлаш жараёнлари ва ускуналари Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий ўқув юртлари бакалавриатининг «Нефть ва нефть-газни қайта ишлаш технологияси»

8.5.3. ГИДРАВЛИК ҲИСОБЛАШ

Гидравлик ҳисоблашдан асосий мақсад иссиқлик алмашиниш ускуналаридаги ишқаланиш ҳамда маҳаллий қаршиликларни енгиш учун кетган босимни ва иш муҳитини ускунадан ўтказиш учун керак бўлган қувватни топишдан иборат.

Қобиқ-қувурли иссиқлик алмашгичнинг қувурли қисми ҳамда кўндаланг тўсиқлари бўлмаган қувурлараро бўшлиғи учун гидравлик қаршилик (∆Р, Па) ни қуйидаги тенглама орқали аниқлаш мумкин:
, (8.32)
б у ерда - ишқаланиш қаршиликларини енгиш учун йўқотилган босим, Па; - маҳаллий қаршиликларни енгиш учун йўқотилган босим; λ – ишқаланиш коэффициенти; ℓ – қувурларнинг битта йўли узунлиги, м; Z – йўлларнинг сони; d_Э – эквивалент диаметр, м; ρ – суюқлик ёки газнинг зичлиги, кг/м³; w – оқимнинг тезлиги, м/с; - маҳаллий қаршилик коэффициенти.
Ишқаланиш коэффициенти λ муҳитнинг ҳаракат режимига ва қувур деворларининг ғадир-будирлик даражасига боғлиқ. Ламинар режимда (Re<2300) ғадир-будирлик ишқаланиш коэффициентига амалий жиҳатдан таъсир қилмайди ва думалоқ кесимли қувурлар учун λ нинг қиймати қуйидаги тенглама билан топилади:
λ = . (8.33)
Турбулент режимда (23004) гидравлик текис қувурлар (шиша, мис, қўрғошин) учун:
λ = . (8.34)
Гидравлик ғадир-будир қувурлар (пўлат, чўянли) учун турбулент режимда (Re>2300) λ ни ҳисоблаш учун қуйидаги тенгламадан фойдаланилади:
. (8.35)
Re>10⁵ бўлганда турбулент режим ўта ривожланган бўлиб, λ нинг қиймати Re га боғлиқ бўлмай қолади. Бундай ҳолат автомодел режим деб юритилади. Ушбу режимда λ нинг қиймати қуйидаги тенглама орқали аниқланади:
. (8.36)
бу ерда =R/d_Э – қувурнинг нисбий ғадир-будирлиги; d_Э – қувурнинг эквивалент диаметри; R – қувур ғадир-будирлигининг ўртача баландлиги.
Маҳаллий қаршиликлар коэффициентининг қийматлари тажриба йўли билан аниқланади ва тегишли қўлланмаларда берилган бўлади. Қобиқ-қувурли иссиқлик алмашиниш ускуналари учун ҳисоблашлар пайтида маҳаллий қаршиликлар коэффициентининг қийматларини қуйидагича олиш мумкин: