Neftberiwshen'likti asırıwda tásir etiw ob'ektlerin tańlaw kriteryaları

6. 5. Qatlamǵa mikrobiologik tásir etiw

Qatlamnıń neftberiwshen'ligin asırıwda mikroorganizmlardi qóllaw usılı ústinde izertlewler alıp barılmaqta. Bul usıldıń qızıqlı tárepi sonda, birinshi náwbette onı ámelde qollawdin' ápiwayılıǵı, minimal kapital ǵárejetler hám átirap ortalıq ushın qawipsizligi bolıp tabıladı.

Neftberiwshen'likti asırıw salasında biotexnologik processlerden paydalanıwdıń eki bas baǵdarı bar. Birinshiden sirt reagentlerdi islep shıǵarıw, qatlamlarǵa aydawda málim bolǵan texnologiyalardan paydalanıladı. Bunday klasstaǵı elementlerge biopolimerlar, karbonat angidrit, geyde SFM-lar, eritiwshiler, emulgatorlar hám basqalar kiredi. Ekinshi jaǵdayda neftdin' tig'izlig'in asırıwshı mikrobiologik ónimler tuwrıdan-tuwrı neftlilik qatlamlarınan alınadı. Ekinshi jónelisti tereńrek kórip shıǵamız.

Bizge belgili, qatlam sharayatında ushraytuǵın hám saqlap turıw ózgeshelikine iye bolǵan aktiv janlı mikroorganizmlar aeroblilikke bolınıp, onıń turmıs iskerlik kórsetiwi ushın erigen kislorod qatnasıwı kerek hám anaeroblar ushın bolsa kislorodtın' bolıwı shárt emes yamasa basqasında da qaldıqlı neftden organikalıq substrata (azıqlantıratuǵın ortalıq ) retinde paydalanıp, qatlamdı neft beriwshen'ligin asırıwda bir qatar elementler proditsirovka (karbonat angidritdi, metandi, maylı kislotalardı spirtlerdi hám basqa eritiwshiler, biopolimerlar) etiledi.

Bunnan tısqarı, birpara aeroblar neftdi oksidlentiredi hám neftdin' quramına kiretuǵın quramalı karbon suwshıllarg'a aylanadı, júdá apiwayi. Basqa birpara organikalıq elementler oksidleniw nátiyjesinde payda boladı, kóbik qáliplestirgishlerge aylanadı, neft suw shegarasındaǵı fazalı sirt keriliw kúshlerin azaytadı. Usınıń menen bir qatarda jabısqaqlıqtın' tómenlewi esabına neftdin' jumısı tolıq jaqsılanadı. Anaeroblar quramındaǵı metan qáliplestiriwshi bakteriyalardıń ahmiyetli tárepi sonda, qatlam daǵı qosımsha muǵdardaǵı metannin' jaylasıw sharayatına baylanısli neftdin' quramındaǵı erkin yamasa erigen gazlardıń rezervin asıradı.

Mikrobiologik tásir etiw texnologiyası ámeldegi mikroorganizmlardi aktivlestiriw ushın maqsetli jóneliste sol zonalarǵa jóneltirilgen bolıwı hám eń joqarı nátiyje beriwi kerek. Bunday usılda qatlamǵa tásir qılıwdıń eki principial variantları málim bolıp tabıladı. Bulardan biri arnawlı saylanǵan mikrofloralardi kirgiziw hám ámeldegi mikroorganizmlardin' iskerlik kórsetiwin saqlap turıw, yamasa aktivlestiriwi kerek. Eki qıylı variantda da tásir etiwde qudıqqa dushshı suwdi aydaw arqalı qosıladı. Process bakteriyalardıń ulıwma sanı hám olardıń jedelligi turmıs iskerlik menen baylanıslı bolǵanlıǵı ushın mikroorganizmlerdin' jaqsı rawajlanıwı minerallasqan qatlam suwda emes bálkim dushshı suwda sezilerli boladı.

Eń tez aerobli mikrobiologik process aydawshı qudıqtıń átirapında juz beredı. Qudıqtıń tubi zonasınan qanshelli uzaqlassa, suyıqlıq menen birgelikte aydalgan kislorod quramı azayadı, neftdin' oksidleniw reakciyası anaerob processge almasadı. Kórsetip ótilgeni sıyaqlı, neft strukturasınin' buziliwindaǵı aerobli ónimler hám de oǵan ammoniy hám fosfatlar kúshsiz minerallasqan sharayatta qosılǵanda metan payda etiwshi bakteriyalardın iskerligin kóp marte aktivlestiredi.

Házirgi waqıtta neftli qatlamlarǵa mikroorganizmlar menen tásir qılıwdıń hár túrlı mashqalalı tárepleri hár tárepleme úyreniw basqıshında bolıp, anıq texnologiyalıq usınıslar islep shıǵılmaǵan, usınıń menen birgelikte ulıwma kóz aldına keltiretuǵın pikirler usinilmaqda. Sonday etip, laboratoriya sharayatlarında orınlanǵan izertlewlerge hám kán sharayatlarında orınlanǵan izertlewlerge tıykarlanıp, mikrobiologik tásir qılıwdıń tájiriybelerine tayanip neft beriwshen'likti asırıwdıń biotexnologiyasına tómendegilerdi usınıw múmkin. Birinshi basqıshda aydawshı qudıqlar arqalı qatlamǵa mikroorganizmlar kiritiledi, azot duzı hám fosfor qosımshalı dushshı arnawlı aeratsiyalangan suw qudıqqa aydaladi. Bunda qudıq tubi zonasındaǵı qaldıq neftdin' bir bóleginde aerobli oksidlendiriw aktivlestirıledi.

Qatlamǵa aydalgan suyıqlıq qatlamnıń uzaq zonalarına sonday bayıtılǵan ónimler menen tásir etedi. Bunday bayıtılǵan ónimlerge CO2 hám suwda eriytuǵın organikalıq birikpeler kiredi, quramında erigen kislorod ámelde bolmaydı. Ekinshi basqısh daǵı tásir qılıwda azmaz metan qáliplestiriwshi “kislorodsız” uzaqlasqan zonalarda anaeroblar aktivlesedi. Sonday etip, neftdi sig'iwdi kúsheytiwde kóp formalı elementlerdıń kompleks tásir etiwi arqalı erisiledi, nátiyjede mikroorganizmlardin' iskerlik kórsetiwi qáliplesedi.