|
6. 3. Qatlamǵa uglevodorod kislotalı suw aydaw
Bul usıl karbonat angidrit (CO2) gazına tiykarlanǵan bolıp, neftdi eritip onıń kólemin keńeytiredi hám jabısqaqlıǵın azaytadı, basqa tárepten bolsa suwda eriydi jáne onıń jabısqaqlıǵın asıradı. Sonday etip, CO2 neftda hám suwda erip neftdi (k/μn) hám suwdı (k/μm) jıldamlıǵın teńlestiredi, sig'iw hám iyelew koefficiyentin kúsheytiw esabına kóbirek neft alıw ushın sharayat tuwdıradı.
Basımdı kóteriw menen CO2 dıń suwda eriwsheńligi asadı hám temperatura asıwı menen bolsa azayadı. Suwdiń minerallasiwi ósiwi menen CO2 dıń eriwi azayadi. Suwda CO2 erigende jabısqaqlıǵı bir neshe ret asadı, lekin bul kóbeyiw úlken emes. Suwda CO2 dıń eriwi nátiyjesinde kómir kislotasınıń H2 CO3 payda bolıwı, cement hám qatlam taw jınısların eritedi hám ótkizgishlikti kúsheytedı. Karbonat angidrit gazı bar bolǵanda gilli bólekshelerdin' jibiwi paseyedi. Karbonat angidrit gazı suwǵa salıstırǵanda neftde 4-10 marte jaqsı eriydi, sol sebepli ol suwlı eritpeniń quramınan neftge ótiwi múmkin. Bunday ótiw waqtında fazalar aralıǵindaǵı keriliw júdá tómen boladı hám sig'iw procesi bolsa aralasiw procesine jaqınlasadı.
Eki oksidli uglevodorod (CO2) suwda erigende neft bolekshelerin juwıw hám juwıp shıǵarıw qasiyetin asıradı. Bunıń natiyjesinde neft tamshıları kishi fazalar aralıǵindaǵı gewek kanallar arqalı erkin jıljıydı hám neftdin' ken'islikli ótkizgishligi asadı.
Eki oksidli uglevodorodtin' neftde eriwi nátiyjesinde onıń kólemin 1, 5÷1, 7 retke asıwı kem jabısqaqlı neft kánlerin isletiwde qatlamlardın' neft beriwshen'ligin asıwına úlken úles qosadı. Joqarı jabısqaqlı neftlerdi sig'ıwdıń tiykarǵı faktorlarınan biri onıń quramında CO2 nin' eriwi nátiyjesinde neftdin' jabısqaqlıǵın paseytedi hám sig'iliw koefficiyentin asıradı.
Neftdi CO2 járdeminde sig'iw texnologiyasınıń tiykarg'i faktorlarınan biri onı tazalıǵı hám de neft penen aralasıwǵa baylanıslılıǵı bolıp tabıladı. Taza CO2 (99, 8-99, 9%) kishi basımda aralasadı, neftde ju'da jaqsi eriydi jáne onı sig'adi, suyıqlıqqa aynalǵanda qatlamǵa qıyınshılıqsız nasos járdeminde aydaw múmkin. Aralaspanıń quramında CO2 úlken muǵdarda bolǵanda aralaspaǵa jeńil uglevodorodlardi hám inert gazlardı tek gaz tarizli jaǵdayda aydawdıń múmkinshiligi boladı.
Eger qatlamǵa metan qospalı CO2 (tábiy gaz) yamasa azot (morı gaz) aydalganda, aralasıw basımı júdá joqarı boladı, sig'iw natiyjeliligi bolsa tómenlep ketedi. Bunday jaǵday metan yamasa azot gazın neft hám CO2 menen aralasıp ketiwine tosqınlıq etedi.
Neft tek bir ǵana CO2 járdemi menen qısılǵanda sezilerli neftberiwshen'likke erissede, kóp muǵdarda sarp etiw talap etiledi. Belgili bolg'aninday, CO2 hám neftdin' jabısqaqlıǵı hám tıǵızlıqlarındaǵı úlken parq bolǵanlıǵı ushın CO2 qazib alıwshı qudıqlarǵa joqarı ótkizgish qatlamlar arqalı an'sat jarıp kiriwi múmkin, gravitatsiyalı ajıraliwı hám suwǵa salıstırǵanda qatlamnin' sig'ıw zonası iyelewinin' azayıwı júz beredı. Sol sebepli sig'iliwshan'liq dárejesinin' tómenlewi neftberiwshen'liktin' azayiwina alıp keledi. Bunday jaǵdayda CO2 ni tejew, qazib alıwshı qudıqlarǵa jarıp kiriwdin' aldın aladı, gravitatsiya nátiyjesin paseytedi hám qamtıp alıw koefficiyentin ku'sheytiw maqsetinde CO2 ni suw menen aydaw maqsetke muwapiq esaplanadı.
CO2 gazi qatlamǵa tómendegi texnologiyalıq sxemalar járdeminde uzatıladı :
- berilgen kontsentratsiyada suwlı eritpe kórinisindegi karbonlastirilg'an suw;
- karbonlastirilg'an yamasa ápiwayı suw menen qatlam boylap bir marteli jiyekli reagentlar háreketlentiriledi;
- gezeklesiwshi CO2 gazinin' jiyekleri qatlamǵa aydalatug'in suw menen háreketlentiriledi.
Aydalatug'in karbonlastirilg'an suw neft penen kontaktlasg'anda CO2 menen beriledi hám de neftdin' quramına ótedi. Onnan keyin neft kem quramlı reagentlar menen sig'iladi, ámelde processtiń natiyjeliligin paseytedi. Bir martelik CO2 ni jiyekli payda etiw jáne onı suw menen háreketleniwi bolsa suyıq CO2 nin' kishi jabısqaqlikga iye ekenligi menen xarakterlenedi. Onıń jabısqaqlıǵı turaqsiz bolǵanlıǵı ushın jiyekler menen qazip alıwshı qudıqlarǵa jarıp kiredi. CO2 ni hám suwdı ózgertip aydaw arqali bir neshe gezeklesiwshi (qabatlasiwshi) jiyekler payda etiledi. Kómir kislotası neftde hám suwda erigende jabısqaqlıǵınıń turaqlılıg'ina unamsız tásir etedi hám SNCh boylap háreketlenedi. Sol sebepli qatlamǵa kislota hám suwdı gezeklep aydawdın' abzallıq táreplerin kórsetedi.
Qatlamlardıń neft beriwshen'ligin kúsheytiwde CO2 qollanılǵanda isletiw sistemasına ahmiyetli talaplar qoyilmaydi, biraq shegara ishinde bolıwı shárt yamasa maydanǵa suw aydawda hár túrlı modifikatsiyalardan paydalanıladı.
Qaldıq neftlerdi CO2 járdeminde qazip alıw usılınıń tiykarǵı kemshiligi ádetdegi suw aydawǵa salıstırǵanda qatlamnın' iyelep alıp sig'ıw dárejesiniń tómenligi, onın' neft penen tolıq aralasıp ketpewi menen belgilenedi.
CO2 menen qatlamdi qamtıp alıp sig'iw tap suw bastırılǵandag'i sıyaqlı iyelep alınǵanda edi, qatlamlardın' neft beriwshen'ligi júdá joqarı bolǵan, CO2 zonalarda neft penen aralasǵanda kem muǵdarda yaǵnıy 3-5% qaldıq neft qalǵan bolar edi.
Quramalı texnikalıq máselelerden taǵı biri CO2 ni suyıq halda tasıw, qudıqlar boyinsha bólistiriw, arnawlı trubalardın' bolıwı hám olardı sapalı sabıw(svarkalaw) hám tag'i basqa jumıslar esaplanadı. CO2 suw menen birgelikte paydalanilg'anda, qatlam menen aralasıp ketpegen jag'dayda, qatlamlarda, qudıqtıń tubi zonasında, kóteriwshi trubalar, jer ústi úskenelerinde hám basqalarda duzlardın' shógiwi ushın eń qolay sharayat tuwıladı.
Bul usıldıń ámeldegi kemshiligi ulıwma CO2 nin' qatlamǵa jutiliwi, aydalatug'in kólemge salıstırǵanda 60 -75% di quraydı. Qatlamǵa jutilg'an CO2 jabiq gewekliklerde hám eń shettegi zonalarda uslanıp qaladı. Bunday joǵaltiwlar esapqa alınǵanda 1 tonna qazip alınǵan neftdin' ózine túser bahası asıp ketedi. Ulıwma qatlamnıń neftberiwshen'ligin asırıwda qollanılatuǵın hámme belgili usıllar menen birgelikte salistirip qaraǵanda CO2 da universal hám perspektivalı esaplanadı.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
