Neft va gaz qazib olish texnologiyasi va texnikasi fanidan

3.3.Fil’tirlar tuzilishi
Fil
ь
tirlar tayyorlanishiga qarab 2 guruxga ajratiladi:
1)Avval tayyorlanib keyin quduqka tushiriluvchi fil
ь
tirlar.
2)Quduqka tushirilib keyin tayyorlanadigan fil
ь
tirlar.
Birinchi gurux fil
ь
tirlarining eng oddiysi, bu oddiy mustahkamlovchi
quvurlarda shaxmat tartibida diametri 1,6dan 1,9mm gacha bo’lgan teshiklar
teshib hosil qilingan fil
ь
tirlar hisoblanadi. Bunday fil
ь
tirlar yuqori
o’tkazuvchan bo’lib, qum zarrachalarining quduqka kirib kelishiga to’skinlik
kilmaydi. Tayerlanishi arzon va o’tkazuvchanligi yuqori bo’lgan bunday
oddiy fil
ь
tirlar qattiq tog’ jinslaridan tashqil topgan konlar uchun qo’l keladi.
Emiriluvchan tog’ jinslarida tuzilgan maxsuldor qatlam uchun ariqchali teshik
hosil qilib yasalgan fil
ь
tirlarni qo’llash yaxshi samara beradi. Bunday fil
ь
tirlar
ma’lum miqdorda qum zarrachalarini o’tkazib qolgan qismini fil
ь
tir ortida ushlab
koladi va fil
ь
tir ortidan diametri katta bo’lgan qumlar ikkinchi qumli fil
ь
tir hosil
qiladi.
Fil’tirlar tuzilish jihatidan ikki turga bo’linadi:
1)Ariqchali teshik hosil qilgan quvurlar, bu ariqchali teshiklar quvurining
uzunligi yoki kundalangiga hosil qilingan bo’lishi mumkin.
2)Ximoya setkasi o’rnatilgan yoki maxsus simlar bilan o’ralgan teshiklar
hosil qilingan quvurlar.
Ariqchali fil
ь
tirlardan tashqari, qimmat va kam qo’llaniladigan toshli
(graviyn
ы
e) fil
ь
tirlar turi ham mavjud. Toshli fil
ь
tirlar tuzilishining xar-xilligiga
qaramasdan uni ikki turga ajratish mumkin: 1) Fil’tir quduqka tushirilib toshni
keyin joylashtirish. 2)Fil’tir yuqorida toshlar bilan tayyorlanib keyin quduqka
tushiriladi.
Fil
ь
tirlarda ishlatiladigan toshlar shar shaklida bo’lishi kerak va u juda
mustaxkam emirilmasligi shart. Kvars toshlarini qo’llash juda samaralidir.
d
gr
/d
qum
<12 bo’lishi kerak. Bu kursatkichni 6 dan 8 gacha oralig’ida tanlash yaxshi
samara beradi. Fil
ь
tirlar qalinligi tosh diametridan 5 marta katta bo’lib, uning
o’tkazuvchanligi qatlam qumlari o’tkazuvchanligidan 30 marta ortik bo’ladi.
Toshlarni o’lchamiga qarab, tashqi va ichki kojuxlarda uzunligi 25-35 mm, eni 1,5-
2,2 mm bo’lgan to’rt qator teshiklar hosil qilinib, tashqi va ichki kojuxlar bir-biri
bilan payvandlangan bo’ladi. Fil’tirning birinchi tushirilgan qismining uchiga
yopik chugunli yunaltiruvchi bo’ladi. Yuqori qismiga esa ishlatuvchi quvurni ulash
uchun o’tkazuvchi ulangan bo’ladi.
Yuqorida aytib o’tilgan toshli fil
ь
tirdan tashqari quduq tubiga qumni
zichlantirilgan fil
ь
tirlar ham qo’llaniladi. Bunda boshqa fil
ь
tirlardan farqi teshilgan
tizma ortiga katta zarrachali kvars toshlari (joylashtirilgan) to’ldirilib fil
ь
tir hosil
qilinadi. Fil’tirni o’rnatishdan oldin tizimda 1m ga 20 tadan teshik teshiladi. Bunda
qum qatlamni gidravlik yorish uskunalari yordamida zichlanadi.

---