|
1.1 - jadval. ToG' jinsining o'rtacha mineral tarkibi
Minerallar
|
Tarkibi %
|
|
magmatik jinslar
|
chukindi tog jinsi
|
Kvars
|
12,4
|
34,8
|
Dala shpati
|
31,0
|
11,02
|
Plagioklazlar
|
29,2
|
4,55
|
Slyudalar
|
5,2
|
15,2
|
Gilli minerallar
|
-
|
9,2
|
Karbonat minerallari
|
-
|
13,32
|
Piroksen va amfibollar
|
13,7
|
-
|
Temirli minerallar
|
4,1
|
4,0
|
Sulfatli minerallar
|
-
|
0,97
|
Fosfatlar
|
0,6
|
0,35
|
Boshka minerallar
|
3,8
|
5,86
|
Organik moDda
|
-
|
0,73
|
|
|
|
|
|
|
1.2 – jadval.Tog'jinsidagi kimyoviy elementlarning miqdori (%)
|
|
Elementlar
|
Jinslar
|
|
|
Magmatik
|
Chukindi
|
|
O
|
47,33
|
49,95
|
|
Si
|
27,74
|
27,55
|
|
A1
|
7,85
|
6,97
|
|
Fe
|
4,5
|
3,9
|
|
Sa
|
3,47
|
3,82
|
|
K
|
2,46
|
2,33
|
|
Na
|
2,46
|
0,82
|
|
Mg
|
2,24
|
1,52
|
|
N
|
0,22
|
0,48
|
|
S
|
0,19
|
2,01
|
|
Boshqalar
|
1,54
|
0,65
|
|
Hozirgi vaqtda cho'kindi tog'jinsining umumiy qabul qilingan tasnifi yo'q. Bunga sabab cho'kindi tog'jinsining turli jarayonlarda xosil bo'lishidir, ya'ni bir xil tarkibli tog'jinslari bir necha yul bilan xosil bo'ladi. Dastlabki qabul qilingan tasnifga ko'ra cho'kindi tog'jinslari chaqiq, organogen va xemogen turlarga bo'lingan. Ayrim olimlar tomonidan kabul qilingan bu tasnifning kamchiligi shundaki, ayrim tog'jinslari uchchala guruxga mansub bo'lgan. Masalan oxaktosh chaqik, organogen va xemogen bo'lishi mumkin. Bundan tashqari bu tasnifga ko'ra gil chaqiq guruxiga kirgizilgan.
M.S.Shvesov tasnifiga ko'ra cho'kindi tog'jinslari uch guruxga bo'lingan:
1 .chaqiq-dag'al bo'lakli chaqiqlar (1mm dan yirik);
-qumli chaqiqlar (1,0-0,1 mm);
-alevritli (0,1-0,01 mm);
-pelitli chaqiqlar (0,01 mm dan kichik);
-vulkonogenli chaktsh.
2. gilli-polimineralli;
-gidroslyudali; -kaolinli; -montmorill onitli.
3. xemogen va biogen:
-alyuminiyli
-temirli;
-marganesli;
-kremniyli;
-fosfatli;
-karbonatli;
-sulfatli;
-galoidli; Cho'kindi toG' jinslarini uning tarkibiga, xosil bo'lishiga xamda tuzilma (struktura)-tuzilish (testura) xususiyatlariga ko'ra tasniflash mumkin.
Cho'kindi tog'jinsining tarkibiga ko'ra tasnifi.
Turli cho'kindi tog'jinsining hosil bo'lishini uch asosiy yul belgilaydi (mexanik, kimyoviy, biokimyoviy).
Ammo ko'pincha bu uch yo'l birgalikda sodir bo'lishi mumkin, bunga dalil tog'jinsining aralash tarkibligidir.
Tog jinsini tarkibiga kura uch asosiy guruxga bulish mumkin:
a)asosiy
b)aralash
v) qo'shma turlari.
Eng qulay tasniflardan biri M.S.Shvesovnikidir. U piroklastik toG'jinslarini chaqiq guruxiga kirgizgan.
L.V.Ruxin xamda V.K.Proshlyakov va V.G.Kuznesov tasniflari buyicha cho'kindi toG' jinslari 5 asosiy guruxga bo'lingan.
1 .Piroklastik toG' jinslari, vulqon jarayonida undan otilib chiQQan mahsulotlarning qotishidan hosil bo'ladi (vulqon bombalari, ko'llari va xokazo).
Chaqiq toG' jinslari-chaqiq bo'laklarining qotishidan xosil bo'ladi. Ular nisbatan yirik zarrali, asosan 0,01 mm va undan katta ko'pincha chidamli minerallardan, birinchi navbatda kvarsdan iborat.
Gilli toG' jinslari, kimyoviy nurash mahsulotlaridan tashkil topgan,zarralar juda mayda va kolloid xolatda bo'ladi.
4.Kimyoviy va biokimyoviy toG' jinslari. Ular kimyoviy nurashdan xosil bo'ladi.
5.Kaustobiolitlar-atmosfera, gidrosferadagi karbon, vodorod, kislorod va azot xisobiga buladi.
Piroklastik toG' jinslari chaqiq jinslar bilan boG'lik bo'lib sekin-asta gilli, keyinchalik kimyoviy, biokimyoviy toG' jinslariga almashinadi.
Cho'kindi tog'jinslarining hosil bo'lishiga ko'ra tasnifi
Ko'pchilik cho'kindi jinslar nurash, ko'chish va yotqizilish natijasida xosil bo'ladi. Bunday tog'jinslari birlamchi deb ataladi. Ammo ayrim tog'jinslari bevosita nurash po'stida hosil bo'ladi. Shuning uchun jinsni xosil qiluvchi birikmalar ko'chmagan va cho'kindi xosil qilmagan. Cho'kindi tog'jinsi xosil bo'lish xususiyatiga ko'ra uch guruxga bo'linadi.
1 .Nurash po'stida xosil bo'lgan yoki qoldiq jinslar.
2.Asosiy cho'kindi toG' jinslari (birlamchi jinslar).
Z.Almashilingan toG' jinslari (ikkilamchi jinslar). Nurash po'stida xosil bo'lgan jinslar turlicha. Ularning hosil bo'lishida qat-qatlik bo'lmaydi. Ularda botshqa toG' jinslarida uchramaydigan minerallar uchraydi. Birlamchi toG' jinslari keng tarqalgan. Ular cho'kindining uziDanhosil bo'ladi. Masalan birlamchi ohaktoshlar oxaktoshli loyqaning zichlanishi va qayta kristallanishidan, ikkilamchi oxaktoshlar esa dolomitning o'zgarishi xisobiga xosil buladi.Cho'kindi toG' jinsining tuzilmasi (struktura) va tuzilishiga (tekstura)ko'ra tasnifi Cho'kindi toG' jinsini yana xam mayda sinflarga bo'lishda ularning tuzilma va tuzilishini o'rganish katta ahamiyatga ega.
ToG' jinsining tuzilmasi deganda jins belgilarining majmuasi, yoki hosil kiluvchi kismning ulchami va shakli tushiniladi. Masalan: chaqiq, toG' jinsining tuzilmasi deganda bo'laklarning shakli va o'lchami qamda semon miqdori tushiniladi. Tuzilma asosan mikroskop ostida shlifda o'rganiladi.
ToG' jinsini mikroskopik o'rganganda ikki turdagi tuzilmani ajratish kerak.
1. Afanitli - tog'jinsini tashkil qilgan bo'laklarni ko'z bilan ajratibbo'lmaydi.
2. Yaqqol zarrali yoki yaqqol bo'lakli.
Tuzilish - tog'jinsini hosil qiluvchi bo'laklarning o'zaro joylashishi. Tuzilish beligilariga qat-qatlik, zarralarning va organik koldiqlarning yo'nalishi kiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
