Neft va gaz fakultteti


Системавийлик ва асосий тушунчалар



Download 1,41 Mb.
bet7/47
Sana05.06.2022
Hajmi1,41 Mb.
#637587
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   47
Bog'liq
НГИ да тизимли тахлил ЎУМ

1. Системавийлик ва асосий тушунчалар

Системавийлик – модданинг – умумий хоссаси, унинг мавжуд булиш шакли, демак, тафаккур билан биргаликда инсон амалиётининг ажралмас хоссаси.


Ишда системавийлик уч асосий турга булинади (1.1-чизма):
-амалий фаолият системавийлиги;
-идроклаш фаолиятининг системавийлиги;
-атроф – мухит ( инсонни куршаб турган) системавийлиги.
Буларга системавийликни номоён этишда уз шакилларпи мос келади. Бунда системавийликнинг ситихяли ва онгли ошиб бориши ривожланишнинг сифатида каралади.
Системавийликнинг асосий белгилари булиб куйдагилар хисобланади:
- системавийликнинг структураланганлиги;
- унинг таркибий кисимларини узаро богликлиги ;
- ташкил этилган бутун системанинг муаййан максадга буйсунганлиги.
Мазкур белгилар инсоннинг онгли ва амалий фаолиятим учун равшандир харо кадай инсон фолияти муаййан максадни кузлайди . (гайри шуурий фолият бундай истексно) Шу билан бирга хар кандай харакат янада майдарок харакатларга булинади. (струкланади), булар ишлаб чикариш таркибида бажарилмайди, балки муаййан мунтазамликда муаййан алгоритм буйича амалга ошади.
Хар кандай имдрок эти шва амалий фаолиятини алгоритмлаш уни ривожлантиришнинг мухим омили хисобланади.
Алгоритм биринчи булиб математика сохасида юзага келади. (буюк узбек олими АЛ-ХОРАЗМИЙ номи билан боглик) ва муаййан катъий йоида буйича татбик этилади, уларни тадрижий тарзда бажариш куйилган масалани(математик ) хал етишга олиб келади хозирги вактда бу тушунча инсоний хар кандай идроклаш ва амалий фаолиятида кенг кулланмокда у харакат (оператция) нинг мажбурий мантикий тадрижийлиги сакланишини англатади, улар орасида ночизмаилашган харакат хам мавжуд булиши мумкин. Р.Х.Зарипов такидлаганидек (9)

1.-чизма. Системавийликнинг асосий турлари


«… Ижодий фаолиятининг аксарият купчилик унсорлари томонидан «осон ва сода», «уйлаб утирмасдан», «интуцияга кура» амалга оширилади, бу аслида муаййан алгоритмлаштирилаётган конунятларони гайритабиий амалга оширилиши, англаб етилмаган, лекин объектив мавжуд булган ва шакаиллакнаётган гузаллик ва дид мезонларининг руйобга чикиши хиобланади»
Алгоритмлаш масаласи буйича куйдагиларни такидлаш жоиздир:
-хар кандай идроклаш ва амалий фаолият алгоритмланади
-Мавжуд фаолиятнинг алгоритими хам хама вакт идрокланавермайди (траспорт хайдловчисининг йулдаги вазият узгарувига зид муносабат ва б.);
Фаолиятнинг коникарсиз натижасида муваффакиятсизликнинг эхимоли булган сабабини алгоритмнинг такомиллиги етмаганлигидан излаш лозим.
Идроклаш ва амалий фалиятининг мувакияти унинг системавийлик даражаси канча юкори булса, шунчалик аник булади: Системавийликдаги камчилик мувафакиятсизлик келтиради.
Системавийликнинг даражаси ва уларнинг инсон фаолиятининг мухим амалий сохаси – ишлаб чикаришдаги мувафакиятга тасирини куриб чикамиз унда асосий талаблардан бири булиб, ишлаб чикариш самарадорлиги ва ишлаб чикараётган махсулот сифатини ошириш хисобланади. Системавийликнинг охирги даражаси механизациялаштириш билан боглик. У такидланган талаблар буйича табиий хадга эга чунки система мехъанизмларнинг иши инсон-жисмоний чекланган имкониятларга эга кичик система томонидан бошкарилади (акс муносабат тезлиги кузатишнинг тугрилиги ва Х.К.) системавийликнинг нисбатан юкори даражаси автоматлаштириш билан боглик булиб бу инсоннинг ишлаб чикеариш тизимида иштрокини истисно этади. Мазкур холда системани автоматлар бошкаради улар инсонга нисбатан юкори имкониятларга эгадир. Аммо автомат баъзи (ушбу сузнинг математик маносидаги алгоритмларни амалга оширади холос ва алгоритмда кузда тьутилмаган вазиятларпга акс муносабат билдирмайди шунинг учун автоматлаштиришда курсатилган талаблар буйича ва куплаьб амалий харакатларнинг тулик формалаштимришнинг мумкин эмаслиги билан боглик такидланган талаблар буйича табиий хат мавжуд. Системавийликнинг кейинги боскичида, яъникибернетика билан боглик боскичида инсон яна системага кайтади ва айнан уша формалаштиришга буйсунмайдиган миллий алгоритмлардаги оператцияларини бажаради масалан, куп улчовли бехад микдордаги вариантларини эксперт бахолаш ёки таккослаш, бошкарув карорларини кабул килиш, маъсулятини уз зиммасига олиш алгоритмларнинг формалаштирилган оператциялариги келсак, уларни автоматлар ва ЭХМ бажаради. Мазкукр тамоилга асосан автомат системадан фарклит уларок автоматлаштирилган системалар бошаруви тузилади. Буларда инсонинг табиий тафаккуридан окилона фойдаланилади. Шуни таькидлаш жоизки ,кибернетикалаштириш имконияти жуда кенг ва улар <<суний тафаккур>> тузи шва ундан фойдаланиш билан боглик.
Резюме. Инсон фаолиятинииг системавийлиги табийлиги системавий тушунча назарияси ва системавий тушунча назарияси ва системавий ёндошишликнинг юзага келиши хамда ривожланишнинг асоси хисобланади. Инсоннинг хар кандай фаолияти муваффакиятли кечиш муайян боглик . Идроклаш ва амалий фаолият ривожланишнинг мухим омили булиб, мазкур фаолиятни алгоритмлаш хисобланади.
Нефть ва газ конларини ишлатиш тажрибасидан шу нарса маьлум булдики,уюм геологик тузилишининг турли-туманлиги нефть ва газ конлари геологияси масалаларини урганишда хал килувчи омиллардан экан.Хар кандай обьектнинг хархиллилиги материянинг структуравий тузилиши ва системалилиги билан боглик .Система деганда бир-бирига узаро таьсир этувчи,муайян шароитларда узаро боглик булган хар кандай (моддий ёки идеал ) обьектлар мажмуи тушинилади .Хар кандай обьект система куринишида маьлум микдордаги кичик обьектлардан,улар хам уз навбатида янада кичикрок обьектлардан таркиб топади .Булинишнинг бундай тартиби урганилаётган ходисанинг энг кичик заррасигача давом этиши мумкин .Шу сабабли унинг энг паст даражаси ечилаётган масаланинг максадидан келиб чиккан холда аникланади .Агар системани хосил килувчи хар бир обьект урганилаётган масала шарт –шароитидан келиб чиккан холда,уз навбатида ,кичик обьектлар йигиндисидан иборат булса ,кичик система деб аталади .Бир катор майда кичик системаларни бирлаштирган ва узига хос томони билан ажралиб турган йирикрок кичик системалар система компоненти дейилади.Зарурият тугилганда хар бир компонент ёки кичик система мустакил система сифатида урганилиши мумкин.Бундай холларда мустакил системага дахилдор барча масалалар уни урганиш чогида хал килинади .
Системани ёки кичик системани хосил килувчи обьектлардан бири булакларга булинмайди деб караладиган булса,у вактда ушбу обьект система (кичик система )нинг элементи деб хисобланади . “Элемент “ва “кичик система “тушунчаларини кескин фарклаш керак .Элемент –системанинг бир кисми булиб,унга булакларга мутлако булинмайдиган обьект ,булинмаслик рамзи сифатида каралади.Лекин,умуман олганда,элемент хам булакларга булинади




Download 1,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish