Neft kimyoviy sintez laboratoriyasida texnika xavfsizligi

Ishdan maksad: avtomobil benzinlari tarkibidagi tetraetilqo‘rg‘oshin miqdorini aniqlash.
Etillangan benzinlar tarkibidagi tetraetilqo‘rg‘oshinni miqdorini aniqlashni turli xil kimyoviy va fizik-kimyoviy usullari mavjud (polyarografiya, spektroskopiya). Eng qulay va sodda usullardan biri xajmiy-analitik, ya’ni molibdat usulidir, chunki u maxsus asboblar talab qilmaydi. Bu usulda benzin tarkibidagi tetraetilqo‘rg‘oshinii parchalash uchun yodli eritma qo‘shiladi. Hosil bo‘lgan qo‘rg‘oshin yodid sirka kislotasining ammoniyli tuzi eritmasida eritiladi. Sirka kislotasining qo‘rg‘oshinli tuzi eritmasini ammoniy molibdat eritmasi bilan titrlanadi. Sodir bo‘ladigan kimyoviy reaksiyalarni quyidagi tenglamalar orqali ifodalash mumkin:

Ish bijarish tartibi: 250 ml xajmdagi konussimon kolbaga 50 ml benzin, 5 ml yod eritmasi solinadi va 70 ml uzunlikdagi shisha trubka o‘rnatilgan qopqoq bilan yopiladi. Kolbani qaynab turgan suv xammomiga o‘rnatiladi va tez-tez chayqatilgan xolda 20 minut qaynatiladi. So‘ngra, sovutilgan eritmani kolbaga g‘ovaksimon filtr qog‘ozdan filtrlanadi. Kolbadagi eritma boshqa idishga solinadi, filtr qog‘ozdagi va kolbada qolgan cho‘kma qoldiqlarini yoddan tozalash uchun etil spirti bilan yuviladi. Yuvilgan cho‘kmani reaksiya uchun foydalanilgan konussimon kolbaga solinadi va ustiga 15 ml qaynoq sirka kislotasining ammoniyli tuzi eritmasi quyiladi. Bunda chukma erib ketadi.Filtr qog‘ozdagi cho‘kma shisha tayoqcha yordamida kolbaga tushiriladi, so‘ngra issiq suv bilan yuviladi va konussimon kolbadagi eritma 100 ml hajmga keltiriladi. Eritma isitiladi va issiq holatda ammoniy molibdat eritmasi bilan titrlanadi. Titrlash oxiri taninga tomchilash reaksiyasi orkali aniqlaniladi. Yangi tayyorlangan 0,05 % tanninning suvli eritmasidan toza farfor plastinkaga bir tomchi tomiziladi va ustiga shisha tayoqcha bilan titrlangan eritmadan bir tomchi tomiziladi. Och sariq rang hosil bo‘lishi titrlash tugaganligini bildiradi.

Tekshirilayotgan benzin namunasidagi tetraetilqo‘rg‘oshin miqdori formula yordamida hisoblanadi:
bu yerda: V-0,03 n ammoniy molibdat eritmasining xajmi, ml;
T-0,03 n ammoniy molibdat eritmasining titri, tetraetilqo‘rg‘oshinni miqdori;
1,000-litrni millilitrga aylantirishdagi xisoblash koeffitsiyenti;
50-tajriba uchun olingan benzin miqdori, ml.