Нефт-газни қайта ишлашда каталитик жараёнлар фанидан Назорат саволлари

13.Гомоген катализ ва унинг механизми.
Гомоген катализ
Гомоген катализни бориш механизми кимёвий назария билан тушунтирилади. Бу назарияга мувофиқ, гомоген катализда жараённинг тезланишига сабаб, фаолланиш энергиясини камайишидир. Жараён бирин кетин борадиган қатор жараёнлардан иборат бўлиб, бунда бир қанча оралиқ моддалар хосил бўлади. Бу оралиқ моддаларни хамма вақт ажратиб олиб бўлмайди. Уларнинг борлигини турли усуллар билан аниқлаш мумкин. Фараз қилайлик
А-В→ С
реакция катализатор иштирокида борадиган бўлсин. Бу реакция қуйидаги босқичлар билан боради.
А) Реагентлардан биттаси катализатор билан бирикади.
А+К АК
Б) бу АК оралиқ бирикма иккинчи компонент билан актив комплекс бирикма хосил қилади.
АК+В→(АВ)^*К
Актив комплекс ажралиб (С) махсулотни беради.
(АВ)*К→ К+С
Агар катализатор иштрокисиз хосил бўлган актив комплекс, катализатор мавжудлигида хосил бўлган актив комплесга ўтганда, иссиқлик ажралса,
(АВ)*+К→ (АВ)* К-Q

Экзотермик бўлса, катализатор мавжудлигида активланиш энергияси Е камаяди.

14.Каталитик реакцияларнинг турлари.
Халқ хўжалиги учун аҳамиятли бўлган маҳсулотларни ишлаб чиқаришда қўлланиладиган катализаторлар ва каталитик реакциялар ҳақида баъзи-бир тасаввурларни қуйида келтирамиз
Энг йирик, кўп тоннали катализатор бўлиб алюмосиликатлар ҳизмат қилади. Аморф ҳолидаги алюмосиликатлар нефт маҳсулотларини каталитик ишлашларда турли жараёнларда (масалан, крекингда) шахсан катализаторлар сифатида, металл ва оксидлар учун мустаҳкам ёювчилар сифатида кенг қўлланилади.
Энг аҳамиятли каталитик реакциялар ва катализаторларни қуйидаги уч гуруҳга ажратиб, ўрганиш мумкин:
Оксидланиш-қайтарилиш (гомолитик) реакциялари.
Кислота-асосли (гетеролитик) реакциялар.
Полифункционал катализаторлардаги мураккаб жараёнлар.
Ҳар бир гуруҳни алоҳида-алоҳида ўрганиб чиқиш мақсадга мувофиқдир.