Nazaruy materiallar semestr o’quv materiallari Ma’ruza mavzu 1

Surtma asoslarining tasnifi.
Surtma asoslariga quyilgan talab shubxasiz ma’lum darajada shu davlat farmatsiyasida tuplangan an’analarning ta’siridir. Masalan: AKSH da hamma asoslar 4 sinfga bo’lingan tasnifi xukmrondir (davlat farmakopeyasida). Uglevodorodli, absorbsion, suvda yuviluvchi va suvda eruvchi. Bu tasniflanish o’zida kimyoviy va fizik-kimyoviy belgilarni mujassamlashtiradi. Bizning amaliyotda surtma asoslarini quyidagi 3 guruhga bo’lish ko’p uchraydi:
1)Gidrofob, 2) Gidrofil, 3) Difil-emulsion.
Emulsion asosni biz alohida guruhga ajratamiz, chunki unga ham gidrofoblik, ham gidrofillik belgilari xos. Uning boshqa alohida xususiyatlari bundan mus­tasno.


Gidrofob, lipofil surtma asoslari
Gidrofob surtma asoslari guruhiga lipofil, uglevodorodli va silikonli asoslar kiradi.
Lipofil asoslarga lipidlar guruhidan biri bo’lgan yog’lar va mumlar kiradi. Ular xossalariga kura terining yog’ ajratmalariga yakin turadi. Bu asoslar ushlab kurilganda yog’li dog qoldiradi. yog’lar-yog kislotalarining tri­glitseridi hisoblanadi. Ko’pincha yumshoq yog’lardan — chuchka yog’i va ayrim vodorod bilan tuyintirilgan yog’lar, qattiq yog’lardan — mol yog’i, suyuq yog’lardan — ayrim o’simlik moylari ishlatiladi. Hamma yog’lar suvda erimaydi, spirtda kam eriydi, efir va xloroformda oson eriydi.


CHuchka yog’i — Adeps suillus depuratus. Ok, yangi, achimagan bo’lishi kerak. 34-36 ⁰S da suyuqlanadi. Kislota soni 2 dan ortiq bo’lmasligi kerak. Tarkibida 62-68% triolein (S₁₇ N₃₅SOON) saqlaydi. Surtma uchun eng yaxshi asoslardan biri hisoblanadi. CHuchka yog’i terini juda yaxshi koplaydi, dori moddalarni yaxshi qabul qiladi, teri orqali yaxshi suriladi, suv va sovun bilan yuvganda oson yuvi­ladi.

Mol yog’i. (Sebum Bovinum). YAngi, ok, achimagan bo’lishi kerak, suyuqlanish harorati 42-50 ⁰S, tarkibida 53% tripalmitin va tristearin, 45% triolein saqlaydi. Suyuqlanish haroratining yuqoriligi va terini koplash xususiyatiga kura surtma asosi sifatida chuchka yog’idan
keyin turadi. Kerak bo’lganda surtmaga qattiqlik berish uchun chuchka yog’iga qo’shib ishlatiladi. Kuy yog’i xossasi buyicha mol yog’iga uxshaydi, suyuqlanish harorati 44-51 ⁰S.