Nazariy fizika kursi

(8.121)
n
natija olinadi. Agarda 
Dm
„
elektr moment vektori va 1 yoru giik
maydonining polarizatsiya y o ‘ nalishi orasidagi burchakni 
orqali 
belgilansa, 
kattalik uchun quyidagi natijaga kelinadi:
Р.Ш
=
cosl
<8122>
Ushbu formula yordamida o'tish ehtimolliklarini hisoblash mumkin 
b o iib , qaralayotgan atom sistemaning xossalari bilan aniqlanadigan Dm
n 
elektr moment matritsasini bilishning o ‘ zi kifoya.
8.8. Dipol nurlanishi uchun tanlash qoidalari
A vvalgi paragrafda ko‘ rsatildiki, tashqi elektromagnit maydon 
ta’ sirida o ‘ tish hodisalarining ro‘y berilish ehtimolligi kiritilgan Dm„ 
elektr momentlarining qiymatlarini nolga teng boim asligiga b o g iiq lig i 
aniqlangan 
edi. 
Aslida 
qaraganimizda, 
ushbu 
matrik 
element 
holatlaming ko‘p kombinatsiyasi uchun nolga teng b o ia d i va bu 
hollarda berilgan holatlar uchun o ‘ tish ta’ qiqlangan b o iib , uning 
ehtimolligi nolga teng boiadi. Masalan, ikkala 
En
 
va 
Em
 
holatlaming 
mavjudligiga qaramasdan, yoru giik ta’sirida 
E„
 
holatdan 
Em
 
holatga
265

---

o ‘tish amalga oshmasligi ham mumkin, tegishli bo‘ lgan co„, ehastotali 
yorug‘ lik na yutiladi va na nurlanadi. Faqat muayyan hollardagina 
matrik element noldan farqli boiishi mumkin va bunda holatlar orasida 
o lish ehtimolligi sodir boiadi. Bu o ‘tishlar taqiqlanmagan olishlar deb 
nomlanadi va Dmn kattalik olish ning dipol momenti deyiladi. 
Elektromagnit nurlanish vujudga kelishi uchun atom holatining 
nurlanishgacha va nurlanishdan keyingi kvant xarakteristikalari, tanlash 
qoidalari deb ataluvchi qoidalarga bo'ysinishi kerak. Boshqacha 
aytganda, qandaydir qoidaga binoan