Nazariy fizika kursi

D (t )
matritsani quyidagicha 
yozish mumkin:
£>(*) =
0
D 0e'°v
0
D ne 
A—
D e'4'1 —
0 
V2
(8.126)
Shunday qilib, muhim natijaga kelinadi: garmonik ossillator faqat 
o ‘zining 
(»„
xususiy chastotasiga teng bo‘ lgan chastotali yorug‘ likni 
yutishi yoki nurlantirishi mumkin.
Atom dagi elektron uchun tanlash qoidalari
Ushbu qismda markaziy kuchlar maydonida harakatlanuvchi 
elektronning elektr momenti matritsasini tekshirib chiqiladi. Bu holda 
kelib chiqadigan ikkita tanlash qoidasini hisoblash mumkin, ulardan biri
I 
orbital kvant soniga ikkinchisi esa 
m
magnit kvant soniga bog‘ liq 
boiadi. Statsionar holatlaming to iq in funksiyalari ma’ lum b oigan
y n]m{ r , e , ( p ) = Rnl{ r ) P r ( c o s e ) e * *
ko‘rinishga ega boiadi. (8.122) formuladan ko‘rinib turibdiki, ushbu 
berilgan to iq in funksiyalarga nisbatan elektr momenti matritsasini 
hisoblash yetarlidir. Agarda bu matrik elementlar nolga teng bolsa, u 
holda olish ehtimolliklari ham nolga teng b oia d i va natijada shu 
olish ga tegishli b oigan spektral chiziq tajribalarda kuzatilmaydi.
267

---

Qaralayotgan 
masala 
markaziy 
simmetrik 
maydonda 
sodir 
bo‘ layotganligi sababli, masalaning shartlariga binoan dekart koordinata 
sistemasidan sferik koordinata sistemasiga o ‘ tish maqsadga muvofiqdir. 
Bu holda
x = r c o s (p s m e ,y = r
sin 
Q ,z = z
cos 
d 
teng b o iib , tegishli ikkala statsionar holatlami ifodalovchi kvant 
sonlarini mos ravishda 
orqali belgilanadi. Endi (8.115) da
berilgan matrik elementlarini sferik koordinata sistemasida qaytadan 
yozib chiqiladi hamda cos