Navoiy viloyati pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti kimyo va ekologiya kafedrasi

Tarkibi (formulasi) va nomi  Agregat 
holati 
Suyuqlanish 
temperaturasi 
rangi 
CuO- Mis(II)- oksidi 
Qattiq 
800
0 
Cdan yuqori 
qora 
Fe
2
O
3 
-Temir (III)- oksidi 
Qattiq 
1565
0
C 
da 
parchalanadi 
qo’ng’ir 
MgO
 
- Magniy oksidi 
Qattiq 
2800
0
C 
Oq 
SiO
2
 -Kremniy oksidi 
Qattiq 
1680
0
C 
Rangsiz 
H
2
O- Vodorod oksidi 
Suyuq 
0
0
C 
Rangsiz 
CO
2
- Uglerod (IV)- oksid 
Gaz 
-56,6
0 
C 
Rangsiz 
              
Oksidlar  formulasidan  shu  narsa  ma’lum  bo’ladiki,  ularning  hammasining 
tarkibida kislorod va yana boshqa elementlar mavjud. Boshqa element metall yoki 
nometall  bo’lishi  mumkin.  Demak  oksidlar  ikki  elementdan  tashkil  topgan 
moddalar  binar  birikmalar.  Oksidlarning  tarkib  (formulasi)  asosida  ularni  ikki 
guruhga  ajratamiz:  Metallar  oksidlar,  nometallar  oksidlari.  Suhbat  va 
tushuntirishlar natijasida o’quvchilar bilan shunday xulosaga kelinadi: 

---

 
95 
 
Metallar  oksidlari  tarkibida  metall  elementining  borligi  uning  asosiy 
belgisidir.  Nometallar  oksidlarining  asosiy  belgisi  esa  uning  tarkibida  nometall 
elementlar mavjudligi bo’lib hisoblanadi. 
 Ana shunday asosiy belgilarni  ajratib o’quvchilar o’quv faoliyati jarayonida 
tafakkur  kuchi  orqali  xulosa  umumlashmalar  chiqarish,  xossalarni  ma`lum  bir 
tartib  asosida  sinflash  guruhlashga  o’rganadilar.  Bu  holat  ta`lim  jarayonida 
o’quvchida  tushunchalarni  shakllantirish  bilan  birga  tayanch  belgilar  asosida 
umumlashmalar,  chiqarishni   ta`minlaydi.  
Kislotalar.  O’quvchilar  vodorodning  fizik  va  kimyoviy  xossalari, 
ishlatilishi  mavzusida  kislotalar  haqida  ma`lumot  oladilar.  Kislotalarning  tarkibi 
va  nomlanishi  mavzusini  o’rganish  jarayonida  kislotalarning  ayniqsa  sulfat 
kislotaning  magniy  metali  bilan,  xlorid  kislotaning  alyuminiy  metali  bilan 
reaksiyaga kirishib vodorod ajralib chiqishini amaliy mashg’ulotda ko’rib, ishonch 
hosil  qiladilar,  natijada  o’quvchi  darslikdagi  qoidalarning  kelib  chiqishiga  ichki 
ishonch-umumlashma xulosa keltirib chiqaradilar.