Navoiy viloyati pedagog xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

Yer  osti  suvlari  zaxirasi.  Yer  osti  suvlaridan  xalk  xujaligida  foydalanishda,  konlarda  va 

kurilish  ob'yektlarining  gidrogeologik  sharoitini  aniklashda  ularning  zaxirasini  baxolash  lozim. 

Suvli katlamlardagi gravitatsion suv xajmi yerosti suvlarining zaxirasi deyiladi. Yer osti suvlarining 

zaxirasini  aniklash  shaxar  va  kishloklarni  suv  bilan  ta'minlashda  katta  axamiyatga  ega.  Shuning 

uchun  xam  ularning  zaxirasini  aniklab,  xisoblab  sungra  suv  chikaruvchi  inshootning  turi, 

joylashtirish  variantlari va ishlatish rejimi xal  kilinadi.  Yer osti suvlarining zaxirasi  uch xil: tabiiy 

(Qt ), ekspluatatsion (Qe ) va sun'iy (Qc ) kurinishida baxolanadi. 

Tabiiy  va  ekspluatatsion  zaxiralar  mikdori:  1)  suvli  katlamlardagi  gravitatsion  suv  xajmiga 

(statik  zaxira  -  Qcm);  2)  suvli  gorizontning  filtratsiya  xususiyatiga;  3)  suvli  katlamning  tuyinish 

(dinamik  zaxira  -  QD  )  sharoiti  va  joylashish  chegarasiga;  4)  suvning  bakteriologik  va  ximiyaviy 

tarkibiga xamda balneologik xususiyatiga boglikdir. 

---

Yer  osti  suvlarining  tabiiy zaxirasi  - suvli  katlamning govakliklari  va yoriklarida tinch  xolatda 

turuvchi  yoki  tabiiy  sharoitda  xarakatlanuvchi  suv  xajmiga  teng.  U  statik  va  dinamik  zaxiralarga 

bulinadi.  

Statik zaxira suvli katlamdagi gravitatsion suv xajmiga teng bulib, kuyidagicha aniklanadi: 

 

Qcm.q ((( 

bu yerda: ( - suvli katlamning suv chikarishi; V - suvli                      

                                        katlamning xajmi. 

Dinamik zaxiralar ma'lum bir muddatda suvli katlamning kundalang kesim yuzidan okib utgan 

suv mikdoriga teng. Dinamik zaxira turli xisoblash usullari yordamida aniklanadi. Masalan: 

1. Infiltratsiyalangan atmosfera yoginlari mikdorini xisobga olgan xolda: 

QD q 10(((((( 

2. Yer osti suvi okimining moduli buyicha 

QD 

q 



m 

(( 

Tenglamadagi  (  -  infiltratsiya  koeffitsiyenti  (atmosfera  yoginlarining  shimilgan  kismi,  %);  N  - 

atmosfera yoginlarining yillik mikdori, mm; F - yer osti suvlarining tuyinish soxasi, km2 ; 



m  

- yer 

osti suvi okimining moduli (lG`s km2). 

Yer osti suvlarining tabiiy zaxirasi kuyidagiga teng: 

Qt q Qcm Q QD

 

Yer osti suvlarining ekspluatatsion zaxiralari kuyidagicha ifodalanishi mumkin: 

Q q K1·Qt Q K2 ( Qs  

bu  yerda  K1  va  K2  -  suv  yiguvchi  inshootlarni  ishlatishda  suv  zaxiralaridan  foydalanish 

darajasini xarakterlaydigan koeffitsiyentlar. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---