Navoiy Kon Metallurgiya kombinati Navoiy Davlat Konchilik instituti Konchilik fakulteti Noyob va radioaktiv metall rudalarini qazib olish va qayta ishlash kafedrasi

I.NAZARIY QISM
Molibden (yunoncha molibdos — qoʻrgʻoshin; lotincha Molybdaenum), Mo — Mendeleyev davriy sistemasining VI guruh elementi. Tartib raqami 42, atom massasi 95,94. Molibdenni 1778-yil molibdat kislotasi va uning tuzlari sifatida Sheyele topgan, 1790-yil Gyelm ajratib olgan metall holdagi Molibden namunasi tarkibida uglerod va Molibden karbidi boʻlgan. Metall holdagi sof Molibdenni 1817-yil Ya. Berselius olgan.
Molibden tabiatda kam tarqalgan, Yer poʻstidagi massasi 3*10⁻⁴ %.
Molibden paramagnit 0,916 K da oʻta oʻtkazuvchanlik holatiga oʻtadi, mexanik xossalari uni ishlab chiqarish paytidagi mexanik va termik sharoitlarga bogʻliq. Oddiy sharoitda barqaror, 400° dan yuqorida oksidlanadi, 600° dan yuqorida esa Molibden (III)- oksid MoO₃ ni hosil qiladi. Ftor, xlor va brom bilan qizdirilganda galogenidlar vujudga keladi. Oltingugurt va vodorod sulfid bilan qizdirib yuqori haroratlarda Molibden (II) sulfid MoS₂ olinadi, kremniy bilan 1200°dan yuqorida silitsid olinadi. Molibden zar suvi, nitrat kislotasi va vodorod peroksidda eriydi, sulfat va nitrat kislotalari aralashmasi unga tez taʼsir etadi. Oddiy sharoitda ishqorlar eritmasi taʼsiriga chidamli, ammo qizdirilganda qattiq eritmalar hosil qiladi. 1000° da 100 g Molibden 0,5 sm³ vodorodni yutishi mumkin. 1100—1200°da uglerod, uglevodorodlar va uglerod (II)-oksid Molibden bilan birikib, Mo₂S ni hosil qiladi. Uning MoV₂, MoV va Mo₂V₅ kabi boridlari maʼlum. Ular kulrang kristallar boʻlib, suv va organik erituvchilarda erimaydi. Elektron asboblarda, kermetlar va olovbardosh materiallar sifatida ishlatiladi.
Molibdenning geksakarbonili Mo(SO) suvda erimaydi, konsentrlangan H₂SO₄, HNO₃, HC1 taʼsirida parchalanadi. Undan metallar, keramik buyumlar va grafitni molibdenlashda foydalaniladi. Molibden diselenid MoSe₂ qattiq moylagich sifatida qoʻllanadi. Molibden disilitsid MoSi₂ esa elektr pechlari qizdirgichlari materiali sifatida va molibden buyumlarni qoplashda ishlatiladi.
Sanoatda Molibden rudalardan ajratib olinadi. Molibdenni alyumotermiya yoʻli bilan MoO₃ dan olish istiqbolli usullardan hisoblanadi.
Mоlibdеnning fizik – mехаnik хоssаlаri

Molibden(Mo)
Atom raqami	42
Koʻrinishi	Oq-kumush rangli qattiq metall
Atom xossasi
Atom massasi (molyar massasi)	95.94 m. a. b. (g/mol)
Atom radiusi	139 pm
Ionlashish energiyasi (birinchi elektron)	684.8(7.10) kJ/mol (eV)
Elektron konfiguratsiyasi	[Kr] 4d^5 5s^1